O`zbekiston Respublikasi Xalq ta’limi vazirligi Navoiy davlat pedagogika instituti

3.2. Maktab tarix ta’limida Fransuz sharqshunoslari tajribasidan foydalanish 

 

Barcha  insoniyat  bitta  sayyorada  yashayapti  va  biosferaning  bir  qismi 

hisoblanadi.  Olimlarning  tushunishicha  insoniyat  kelajagi  dunyo  miqyosidagi 

insoniy  ehtiyojlar  tizimining  o’sishiga  bog’liq  bo’lib  qoldi.  Ushbu  jarayonda 

dunyoni  anglash,  barcha  fanlardan  foydalanish,  shuningdek  inson  ehtoyijlarini  va 

orzularini  qanoatlantirish  zarurligi  tushunildi.  Bunda  insoniyat  jadal  sur’atda 

barcha  fan  sohalarida  ya’ni  sport,  tarbiya,  madaniyat,  ilmiy-texnika,  axborot 

kommunikatsiya,  ijtimoiy  va  tabiiy  fanlar,  shuningdek  ko’plab  sohalarda 

hamkorlikni yo’lga qo’ydi. Butun insoniyat madaniyati ilmiy bilimlarni o’z ichiga 

olgan  yirik  meros  bo’lishi  mumkin.  Ilmiy  bilimlar  har  bir  insonga  tabiat  va 

jamiyatni  chuqurroq  tushunishga,  hozirgi  va  kelajak  avlodga  sifatli  hayot  tarzini 

oshirishga, sog’lom muhit yaratishga yordam berishi mumkin.  

Ilmiy  bilimlar  taraqqiyoti  insoniyatga  turli  kasalliklarning  davolash 

usullarini  va  hayot  umrining  uzayishiga  olib  keladi.  Dunyoning  ko’plab  qismida 

aholining  qishloq  xo’jaligidagi  ishlab  chiqarish  ehtiyojining  o’sib  bormoqda. 

Ushbu  jarayon  insonga  texnologik  ishlanmalar  va  yangi  energetik  manbalarni 

topishga imkon  yaratmoqda. Yangi ilmiy bilimlar insoniyatni texnikaviy  yutuqlar, 

ilmiy,  madaniy  va  intellektual  salohiyatini  boyitish  bilan  birgalikda  iqtisodiy 

rivojlanishni ta’minlaydi. 

Ilmiy  fikr  yuritish  manbalarni  turli  xil  ko’rish,  ularni  tushunish,  tabiiy  va 

ijtimoiy  sohalarda  tanqidiy  tahlil  qilish  qobiliyatiga  tayanadi.  Shunday  qilib 

insoniyat  hayotida  fanning  rivojlanishi  erkin  va  tanqidiy  fikr  yuritishga  tayanadi, 

hamda  YUNESCO  Nizomida  aytilganidek,  ilmiy  jamoaga  urf-odat,  madaniyat  va 

dinlarining kelib chiqishiga yordamlashadi. Ilmiy sohada millarlararo hamkorlikda 

ishlash  dunyo  miqyosidagi  xavfsizlikni  va  tinchlikning  rivojlanish  shakllarini 

ta’minlaydi, ilmiy yutuqlarning keyingi bosqichlarini tezlashtiradi.  

Yuqorida  ta’kidlaganimdek,  yurtimiz  mustaqillikka  erishganidan  so’ng 

barcha sohalar qatori, ta’lim tizimida ham o’z yo’lini tanlab oldi. Yurtimizda ta’lim 

---

68 

 

tizimini  o’qitishda  qadimdan  mavjud  tariximiz,  dinimiz  va  ma’naviyatimiz  bilan 

bog’langan holda olib borilmoqda. Ushbu jarayonda chet el davlatlarning sinovdan 

o’tgan tajribasidan foydalanish, rivojlangan mamlakatlar bilan hamkorlikni yo’lga 

qo’yish, ular bilan tajriba almashinish lozim bo’ladi. 

Ma’lumki  Sobiq  Ittifoq  davrida  tilimiz,  dinimizva  san’atimiz,  shuningdek, 

buyuk  allomalarimizning  nomlari,  ularning  bebaho  asarlari  kamsitilar,  ularni 

o‘rganish,  rivojlantirishga  yo‘l  qo‘yilmas  edi.  Buning  zamirida  xalqimizni 

ijodkorlikdan,  yaratish tuyg‘usidan  begona qilib ko‘rsatishga urinish, uning milliy 

tarixi yo‘q, degan soxta va g‘arazli fikrni odamlar ongiga singdirib, ularni mute va 

qaram  qilishga  qaratilgan  makkor  siyosat  yashirin  edi.  Stalinning  totalitar  tuzumi 

o’zining yuqori bosqichiga chiqqan bir davrda, Yevropa jamiyatida rivojlanishning 

yangi bosqichi ya’ni moderniatsiya jarayoni boshlandi. Bu jarayon Yevropa ta’lim 

tizimida  ijobiy  ta’sir  qilib,  ilmiy  tadqiqotchilik,  texnika  va  ijtimoiy  sohalarda 

ko’zga ko’rindi. Bugungi kunda yarim asrdan ortiq vaqt o’tibtiki, g’arb ilmida va 

ilmiy  tadqiqotchilik  sohasida  yirik  ilmiy  meros  jamlandi.  Fransiya,  Germaniya, 

Angliya va boshqa davlatlarda Sharq ma’naviy merosiga oid qilingan tadqiqotlar, 

ularning xulosalari asnosida o’ziga xos maktab shakllandi. 

Mustaqillikning  dastlabki  davrlarida  yurtboshimiz  Sobiq  Ittifoq  tomonidan 

yurtimizga  yuritilgan  achinarli  siyosat  natijalariga  barham  berishda,  xalqimizning 

bunyodkorlik, ijodkorlik dahosini qayta uyg‘otishga, uni o‘z taqdiri, o‘z hayotining 

tom  ma’nodagi  egasiga  aylantirishga  bosh  sababchi  bo’ldilar  va  bizga  taraqqiyot 

yo’lini  ko’rsatdilar.  Ayni  paytda  zamonning  o’zi  yangicha  taraqqiyot  yo‘lini 

taqozo  etardi.  Yurtboshimiz  tomonlaridan  xalqimiz,  Vatanimiz  manfaatlarini 

inobatga  olgan  holda  boshlab  berilgan  islohotlar  yurtimizdagi  barcha  sohalarni 

qamrab  oldi.  Yurtimizda  ta’lim  tizimi  uzoqni  ko’zlab  bosqichma-bosqich  Davlat 

dasturi  asosida  isloh  qilina  boshlandi.  Bunday  oqilona  yo’lni  ko’ra  bilgan 

yurtboshimiz