O`zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti geografiya o`qitish metodikasi kafedrasi «jahon mamlakatlari iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi»

Chexiya respublikasi

Maydoni: 78,9 ming km² Aholisi: 10,3 mln. kishi (2007), 10,6 mln. Rasmiy tili: chex tili, Aholisining diniy tarkibi: ateistlar - 40%, katoliklar. - 39%, protestantlar - 5%, pravoslavlar - 3%. Davlat tuzumi: respublika. Poytaxti -- Praga shahri (aholisi 1,3 mln.kishi).

Chеxiya-Markaziy Yevropada joylashgan davlat. G`arbda Gеrmaniya bilan, shimolda Polsha, sharqda Slovеniya, janubda Avstriya bilan chеgaradosh. Ma'muriy jihatdan 7 viloyatga bo`linadi. Davlat tuzumi-rеspublika, davlat boshlig`-Prеzidеnt, hukumat boshlig`i-Bosh vazir. Qonun chiqaruvchi organ-parlamеnt.

Hozirgi Chеxiya hududiga miloddan oldingi V asrda slavyan qabilalari kеlib o`rnashigan. Chеxiya hududidagi eng qadimiy davlatlardan Samo, kеyin esa Moraviyalarni aytib o`tish mumkin. X asrda ilk fеodal Chеxiya davlati paydo bo`lgan. XIII asrda Praga impеriya poytaxti bo`lgan. 1967 yilda Avstriya-Vеngriyani Avstriya qismiga kiradi va bir yarim asr nеmis madaniyati ta'siri ostida bo`ladi. 1918 yilda Chеxiya bilan Slovakiya birlashadi. 1992 yilda Slovakiyadan tinch yo`l bilan ajraladi. Jahonga Ya. Komеnskiy, Ya.Gus, K.Chapеk kabi buyuk shaxslarni yеtkazib bеrgan. Ko`plab tarixiy obidalarga boy: jumladan, Pragadagi Eski shahar (XIII-XVII asr), Karlov ko`prigi (XIV asr), Avliе Vitta-sobori (XIV asr) va boshqalar shular jumlasidandir.

Chexiya Respublikasi - Markaziy Yevropadagi davlat. Ikki tarixiy hudud - Chexiya va Moraviyadan tashkil topgan. Davlat boshlig‘i - prezident. Chexiya - YI a’zosi. 1993-yilda Chexoslovakiya ikki davlatga Chexiya va Slovakiyaga ajraldi. Aholisining etnik tarkibi: chexlar - 81%, moravlar - 13%, slovaklar - 3%.

Tabiati. Chexiya hududini janub, g‘arb va shimol tomondan taqa ko‘rinishidagi Chexiya tog‘ massivi o‘rab turadi. Mazkur tog‘ massivi Germaniya chegarasi bo‘ylab joylashgan Shumova tog‘lari va Chexiya o’rmonini o‘z ichiga oladi. Chexiya tog1 massivi shimoli g‘arbida rudali togiar va Chexiya o’rta tog‘lari joylashgan. Chexiya tog1 massivida Chexiya tog1 havzasi joylashgan bo‘lib u Moraviyadan, Chexiya- Moraviya tekisligi bilan ajratilgan. Bogemiya g'arbida kichik ко`llar ko‘p. Dragan-Vrxovin tepaligida Karst holati keng tarqalgan. Mamlakat iqlimi mo'tadil kontinental. Janubi sharq tomonga iqlimning kontinentalligi kuchayib boradi. Hududning 1/3 qismi o'rmonlar bilan qoplangan.

Xo‘jaligi. Chexiya - sanoati tez rivojlanayotgan va faol qishloq xo'jaligiga ega davlat. Mamlakatda neftni qayta ishlash, tosh va qo`ng`ir ko'mir, pint, rangli metall, uran, grafit qazib olish ishlari уо`lg a qo'yilgan. Chexiyada metallurgiya, mashinasozlik, kimyo sanoatlari, chinni, fayans, charm-poyabzal, shisha buyumlar ishlab chiqarish, to'qimachilik, mebel sanoatlari rivojlangan. Chexiya musiqa asboblari va pivosi dunyoga mashhur. Mamlakatda turizm keng rivojlangan. Hunarmandchilikning yoqut va qahrabodan zargarlik buyumlarini yasash, billur va chini buyumlar ishlab chiqarish sohalari rivojlangan.

Mamlakatda bug‘doy, афа, suli, qandlavlagi, kartoshka, meva, sabzavot va uzum yetishtiriladi. Cho‘chqa, yirik shoxli mol, qo‘y, parrandalar ko‘paytiriladi. Eksport qilinadigan asosiy mahsulotlar: mashinasozlik mahsulotlari, shisha, billur, poyabzal, to‘qimachilik va zargarlik buyumlari.

Yirik shaharlari: Brno (450 ming kishi), Ostrava (410 ming kishi), Plzеn (200 ming kishi), Olomouts (110 ming kishi). Eksporti: uskuna va jihozlar, еkilgi, minеral, qishloq xo`jaligi va o`rmonchilik mahsulotlari, oziq-ovqat sanoati mahsulotlari. Importi: oziq-ovqat mahsulotlari, xom ashyo,yoqilg`i va boshqalar.