O`zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi navoiy davlat pedagogika instituti geografiya o`qitish metodikasi kafedrasi «jahon mamlakatlari iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi»

Davlat tuzilishi va siyosiy partiyalari. Davalat tuzilishi – parlamentar respublika. Ma’muriy jihatdan 20 ta viloyatga bo’linadi. Italiya 1961 yil 17- martda mustaqil davlatga aylangan. Milliy bayramlar – iyunning birinchi AQSHyakshanbasi-Respublikaning e’lon qilinishi. Ijroiya hokimiyat prezident (davlat boshlig’I ) va premyer ministr rahbarligida hukumatga tegishli. Qonun chiqaruvchi hokimiyat 2 palatali parlament-Senat va Deputatlar palatasidan iborat.Asosiy siyosiy partiyalari: Itiliya xalq partiyasi (IXP) Italaya sotsialistik partiyasi ( ISP) So’l kuchlar demokratik partiyasi ( SKDP) .

Aholisi. Aholisining 98% dan ko’prog’I italyanlar qolgan qismi retoromanlar , tirollar, fransuzlar, sloven va xorvatlar. Shuningdek , albanlar katalonlar va b. Rasmiy tili- italyan tili. Asosiy din - katolik dini. Yirik shaharlari Neopal, Turin, Genuya, Palermo.

Xo’jaligi. Italiya – yuksak rivojlangan industrial – agrar mamlakat. Dunyoda eng rivojlangan 10 davlatning biri. Yalpi ichki mahsulotda sanoatning ulushi 31,6% q.x. ulushi 2,9% xizmat ko’rsatish sohasi 65,5% (1997) Italiyada 12 mln dan ziyod aholi xizmat ko’rsatish sohasida 65 mln sanoatda 1,5 mln kishi q.x.da band. Sanoatida og’ir sanoat ustun humladan mashinasozlik, metallurgiya, avtomobilsozlik, to’qimachilik, elektroenergetika, neftni qayta ishlash, neft kimyosi rivojlangan. Neft va gaz (Padan tekisligi, Po daryosi etaklari Adriatika dengiz sohiliga yaqin joylar va Sitsiliya o.da ) temir rudalari (Aostrada va Sardiniya orollarida) boksit, kinorat ( simob rudasi) Pirit (Toskana viloyatida) oltingugurt , tuz (Sitsiliya) qo’ng’ir ko’mir, binokorlik materiallari va b. qazib olinadi. Issiqlik etektr stansiyasi elektr energetikaning asosini tashkil etadi. Atom elektr stansiyasi va geothermal stansiya qurilgan. Yiliga 222 mlrd kvt-soat etektr energiyasi hosil qilinadi.

Metallurgiya sanoati asosan chetdan keltirilgan xom ashyo asosida ishlaydi. Qora melallurgiya yirik korxonalari: Genuya Neopal atrofida, shuningdek, Pombino va Trantoda rangli metallurgiya korxonalari Venetsiya Bolsana, Mori, Milan, Sardiniya joylashgan.

Sanoatning asosiy yetakchi sohasi bo’lgan mashinasozlik tarmoqlari: avtomobilsozlik( Turin) kemasozlik (Genuya, Livorno, Neapol, Venetsiya, Triyest), stanoksozlik (Milan, Breshia, Turin) priborsozlik (Ivrea), elektrotexnika (Milan, Varese, Bergama, Turin, Genuya) va electron (Milan atrofi) sanoati rivojlangan. Lombardiya vapemoht an’anaviy to’qimachilik markazlari oziq-ovqat sanoatining asosiy tarmoqlari-un, makaron, pishloq, qand-shakar, konserva zaytunyog’i uzumvinosi (yiliga 70 mln gektolitr) ishlab chiqarishdir. Yengil sanoat, xususan, poyabzal ishlab chiqarish rivoj topgan. Hunarmandchilikka ayniqsa katta e’tibor boriladi.

Qishloq xo’jaligining yetakchi tarmoqlari - denqonchilik (58%) va chorvachilik (42%) unumdor yerlarning 34,3% (19,6 mln gektar) haydalib, ekin ekiladi. 11% bog’, tokzor va zaytunzor, 19,2 % maysazorlar va yaylov. Asosiy don ekinlari - bug’doy, makkajo’xori, suli, arpa, sholi, qand- lavlagi, uzum, sitrus mevalar va sabzavot ham yetishtiriladi. Italiya yiliga 6 mln tonnaga yaqin turli xil ho’l mevalar beradi, uning salkam 60% mamlakat shimolidagi ixtisoslashgan fermer xo’jaliklarida yetishtiriladi. Janubiy viloyatda bodom, yong’oq , fundukzorlar ko’p. Uzum hosili yiliga 10 mln tonna (uning 90% qayta ishlanib, vino qilinadi.) Sitrus mevalar hosili yiliga 3,3 mln tonna, pomidor hosili 5,5 mln tonna. Chorvachilikda qoramol (8,8 mln bosh) cho’chqa ( 9,6 mln bosh) va qo’y (12,2 mln bosh) boqiladi. Mamlakat shimolida sut va g’o’sht chorvachiligi ustun. Baliqchilik yaxshi rivojlangan.