O'zbekiston respublikasi xalq ta'limi vazirligi n. Mahmudov, A. Nurmonov, A. Sobirov, I. Hojaliyev

23-dars 
SODDA, QO'SHMA OLMOSHLAR VA ULARNING IMLOSI 
 
Darsning maqsadi: 
a) ilmiy maqsad — sodda va qo'shma olmoshlar haqida ma'lumot berish; 
b) tarbiyaviy maqsad — o'quvchilarda milliy qadriyatlarga muhabbat 
tuyg'usini shakllantirish; 
d) rivojlantiruvchi maqsad — fikrni ixcham va ravon bayon qilish 
malakasini rivojlantirish. 
Darsning jihozi:
saylanma diktant. Olmoshlar imlosi yozilgan ko'rgazma. 
Darsning rejasi: 
1. Sodda olmoshlar va ularning imlosi. 
2. Qo'shma olmoshlar va ularning imlosi. 
Dars uyga berilgan vazifani o'qitib tekshirishdan boshlanadi. So'ng 1-
topshiriq bajariladi. Berilgan gaplardan olmoshlar topiladi. Namuna: 
Ulug' odam 
hech vaqt yolg'iz qolmaydi. Taqdir uni qanchalar do'siiaridan ayirmasin, oxir-
oqibatda u yana o'ziga do'st topib ola beradi.
Olmoshlar: 
hech, uni, u, o'ziga.
So'ng o'quvchilarning sodda va qo'shma olmoshlarni farqlay olish malakasi 
aniqlanadi. O'qituvchi sodda olmoshlar haqida nazariy ma'lumotni bayon qiladi: 
sodda olmoshlar bir asosdan iborat bo'ladi va ular ikkiga bo'Iinadi: sodda tub, 
sodda yasama bo'ladi. 
Kim
olmoshi sodda tub olmosh hisoblanadi. 
Kimdir
olmoshi sodda yasama sanaladi. Sodda yasama olmoshlar qo'shib yoziladi. Misol: 
kimdir, hech kim, allaqanday 
kabi. 
Qo'shma olmoshlar ikki asosdan tashkil topadi va bunday olmoshlar ajratib 
yoziladi: 
Hech kirn, ana shu
kabi. 86-mashqni 

---

32 
bajarish orqali o'quvchilarda sodda va qo'shma olmoshlar o'rtasidagi farqni yaxshi 
ajratish malakasi oshadi hamda bu olmoshlar imlosi haqidagi bilimlari 
mustahkamlanadi. Sodda olmoshlar: 
meni, o’zi, ana;
qo'shma olmoshlar: 
hech 
narsa, har bir (o'sha yerda
so'zi qo'shma ravish). 88-mashq o'quvchilarning 
qo'shma olmoshlar hosil qilish va ularni gapda qo'llay olish qobiliyatini 
rivojlantirishga mo'ljallangan. O'quvchilar 
hech, har, mana, ana
so'zlari 
yordamida qo'shma ohnoshlar hosil qiladilar va ular ishtirokida gap tuzadilar. 
Namuna: 
Haqiqat hech qachon sinmaydi. 
Uyga vazifa. 89-mashqni bajarish uyga vazifa qilib beriladi. O'quvchilar 
uyda 
-dir
qo'shimchasi yordamida gumon ohnoshi hosil qilib, ular ishtirokida gap 
tuzadilar. Namuna: 
Kimdir eshikni qattiq taqillatdi.