O'zbekiston respublikasi xalq ta'limi vazirligi n. Mahmudov, A. Nurmonov, A. Sobirov, I. Hojaliyev

12-dars 
OLMOSH SO'Z TURKUMI VA UNING TASNIFI 
 
Darsning maqsadi: 
a) lmiy maqsad — olmoshlarning tasnifi, ma'no turlari haqida ma'lumot 
berish; 
b) tarbiyaviy maqsad — o'quvchilarni vatanparvarlik ruhida tarbiyalash; 
d) rivojlantiruvchi maqsad— o'quvchilarda mustaqil fikrlashni rivojlantirish. 
Darsning jihozi:
olmoshlarning ma'no turlari berilgan chizma, pardali sinf 
taxtasi, ko'chma xattaxta. 
Darsning rejasi: 
1. Olmoshning boshqa so'zlar o'mida almashinib qo'llanishi. 
2. Olmoshning ma'no turlari. 

---

21 
O'quvchilar diqqatini 1-topshiriqqaqaratadi. O'quvchilardan berilgan 
gaplardagi ajratib ko'rsatilgan so'zlar qaysi so'z o'rnida qo'llanganligini aniqlash 
talab 
etiladi (unga — qizchaga, Hamid Olimjon — u, uni — so’zni, o’n marta — 
shuncha, Olim musobaqada g'olib chiqdi —bu).
Birinchi topshiriq bajarilgach, 2-
topshiriqda berilgan so'zlarni olmoshlar bilan almashtirish talab etiladi. Namuna: 
Lirika shoir qalbining yilnomasidir. U bunda kechgan jarayonlarni aks ettirish 
orqali o’z qalbining tarixini yaratadi. 
O'quvchilar topshiriqlarni to'liq bajarib bo'lgach, ana shu misollarga tayanib, 
nazariy ma'lumot bayon qilinadi. 
So'ng navbatdagi topshiriqda berilgan gaplardagi ajratib ko'rsatilgan 
so'zlarning qanday so'roqqa javob bo'lishini topish hamda ajratib ko'rsatilgan 
so'zlaraing ma'nosini izohlash talab qilinadi. Topshiriqni o'quvchilar bajargach, 
o'qituvchi avvaldan ko'chma taxtaga yozib qo'yilgan so'zlarning izohini ko'rsatadi. 
O'quvchilar izohlashda xatoga yo'l qo'ygan bo'lsa, ko'chma xattaxtadagi to'g'ri 
javobga qarab, tuzatishadi. O'qituvchi quyidagi savollar bilan murojaat qiladi: 
1. 
Kim? nima? qayer?
so'roqlariga javob bo'lgan olmoshlar qaysi so'z 
turkumi o'miga almashinib kelayapti? 
2. 
Qaysi? qanday?
so'rog'iga javob bo'lgan so'zlar qanday so'zlar bilan 
almashinib qo'llanyapti? 
O'qituvchi bolalarning javobini yakunlash asosida qoida chiqaradi. 
O'qituvchi avvaldan quyidagi jadvalnipardali xattaxtaga chi-zib qo'ygan 
boiadi. Pardani ochib, jadvalni ko'chirish va uni 42-mashq asosida to'ldirishni 
topshiradi.