50
XULOSA VA TAVSIYALAR
«Dunyoga umid bilan qadam qoyib kelayotgan navnihol inson hayotdan
munosib o‘rnini topsa, turmushidan, taqdiridan, vatanidan rozi bollib yashaydi,
umr bo'yi bunyodkorlik faoliyati bilan mashg‘ul bo'ladi».
0'zbekistonimizning «Ta 'lim to'glrisida»gi Qonuni, «Kadrlar tayyorlash
Milliy dasturi», «Maktab ta'limini rivojtantirish Davlat umummilliy dasturi»
g'oyalarining bosh tashabbuskori va tashkilotchisi bo‘lgan
Prezidentimizning
yuqoridagi so‘zlari barcha ta'lim-tarbiya sohasi xodimlari singari blz, — maxsus
maktab-intematiari tarbiyachi va pedagoglariga ham birdek taalluqlidir.
O‘zbekistonning davlat mustaqilligini qo‘lga kiritishidan keyin yuz
berayotgan iqtisodiy-ijtimoiy o‘zgarishlar munosabati bilan yosh avlodga ta‘lim va
tarbiya berish sifatini oshirishga bo‘lgan tashkiliy, psixologo-pedagogik hamda
metodik yondashuvni takomillashtirish masalalari alohida dolzarblik kasb etadi.
Jumladan, jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan
bolalar va
o‘smirlarni o‘qitish va tarbiyalash, hamda ularni sog‘lomlashtirishga ham alohida
e‘tibor berilmoqda.
―O‘zbekiston Respublikasida nogironlarning ijtimoiy himoyalanishi
to‘g‘risida‖ gi qonunning qabul qilinganligi ham Respublikamizda sog‘lom
avlodni voyaga keltirish va shakllantirishga berilayotgan e‘tiborning yaqqol
ifodasidir.
Taniqli olim A.S.Vigotskiy ta‘kidlaganidek ―… qoloq bola faqatgina
nuqson va kamchiliklardan tashkil topgan emas, uning organizmi bir butun
sifatida, uning rivojlanish prossessi davomida qayta tiklanadi va o‘rnini bosadi‖.
Ana shu fikrlarga asoslanib biz imkoniyati cheklangan bolalar ta‘lim
sohasidagi
ish sifatini turli xil metodlar yordamida oshirib borishimiz zarur. Ta‘lim
texnologiyalarini jars jarayoniga tadbiq etish asosida o‘qituvchi bolalarni dars
jarayoniga qiziqtiradi, faolligini oshiradi.
Hozirgi kunda ta‘limni isloh qilish maqsadida barcha ma‘lum
muassasalarda bir qancha ezgu ishlarni amalga oshirmoqda. Jumladan, yangi
adabiyotlar darsliklar va o‘quv qo‘llanmalarining yaratilishi bularning dalilidir.
51
Talim-tarbiya kurash sanalgan bunday darsliklarni o‘qitishni yuqori
darajada tashkil etishga qaratilgan bo‘lib ‗o‘qituvchi va o‘quvchidan ozgina
harakat va ijodni talab etadi. Maxoratli pedagog o‘qitishni
turli usullarda tashkil
etishning axamiyatini anglagan holda o‘quv jarayoni turli metodlardan
foydalangan xolda tashkil etadi. Lekin, afsuski hozirda barcha ta`lim muasslarida
ham bunga e`tabor berilmayapti.
Ko‘pgina o‘qituvchilar bunga e`tiborsiz qarashyapti. Bu e`tiborsizlikni
ularning bilim darajasini pastligi yoki erinchoqligida deb bilish mumkun. Erinibmi
yoki yalqovlik qilibmi ayrim o‘qituvchilar haligacha an‘anaviy dars usullaridan
foydalanishmoqda. Bu xol ko‘proq oliy o‘quv yurti o‘qituvchilarida kuzatildi.
Bunday hollarni oldini olish zarur. Chunki, o‘quv ta`lim tarbiya beruvchi asosiy
shahsdir. Ayniqsa hozirgi kunda butun jaxon manaviy iqtisodiy inqirozga yuz
tutmasligining oldini olish asosiy va boshlang‘ich poydevor ta`lim
tarbiya ekan,
yuqoridagidek ta`limni tashkil etish shartdir.
Mavzuni o‘rganish davomida maxsus maktab o‘quvchilari bilan interfaol
metodlardan foydalanishning ahamiyati yuzasidan to‘plagan manbalarimizni
o‘rganib chiqib, shu asosda tajriba – sinov ishlarini olib bordik.
To‘plangan manbalardan maxsus maktablarda, masalan darsni yangi
pedagogik texnologiya asosida tashkil qilishda didaktik o‘yinlarning ahamiyati
kattaligiga amin bo‘lgan bo‘lsak, tajriba – sinovda ushbu
metodlarning axamiyati
katta ekaniga amin bo‘ldik. Xaqiqatdan ham darslarni turli metodlardan tashkil
etish bolalar fikrlashiga kuchli ta`sir o‘tkazishini kuzatdik.
Dars jarayoni, o‘qituvchining o‘qitish usuli, o‘quvchilarga pedagogik
texnologiyalarning ta`siri va ta`lim metodlariga yondashdik. Ta`limni
turli
metodlarda tashkil etish o‘quvchilarning mustaqil fikrlashiga, darsga diqqatini jalb
qilishiga, tashabbuskorligi ortishiga guvox bo‘ldik. Bu ta‘sirlar albatta
o‘qituvchining pedagogik qobiliyati va mohirligiga bog‘liq. Zero,
Konfutsiy
aytganidek: ―Eskini o‘zlashtirgan va yangini tushunishga qodir insongina
tarbiyachi bo‘la oladi‖.
52
Olib borilgan tadqiqotlardan shu narsa ma`lum bo`ldiki, ta`limning
o‘zigina inson shaxsining shakllanib borishi, har tomonlama rivoji uchun etarli
emas ekan.Ta`limning qanday tashkil etilishi va o‘qituvchining mahorati ham
muhum bolib, bu o‘qituvchidan doimiy izlanishni, ijodni talab etadi. Ta`lim turli
metodlar asosida tashkil etilsayu o‘quvchilarning qiziqishlari, hohish-istaklari
e`tiborga olinmasa, bunday o‘qitish hech qanday samara bermaydi. O‘qitish
jarayonida qanday yosh bo‘ishidan qatiy- nazar yosh hususiyatlari hamda
psixologik rivojlanishlarini inobatga olish ham muxumdir.
Ota-ona farzand tarbiyasida masul shahs sanaladi. O‘z farzandlarining har
tomonlama etuk bo‘lishida ravnaqida ota onaning ham hissasi katta. Yuqorida
keltirib o‘tgan ta‘lim jarayoniga o‘quvchilarni qiziqishlarini
oshirishda ota-
onalarning ham roli kattadir. Ular ham maktab bilan hamkorlikda farzandlarining
ta`lim tarbiyasida ko‘maklashishlari lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: 
