O’zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi a. Qodiriy nomidagi jizzax davlat pedagogika instituti tarix fakulteti

 
8 (4.1.)-slayd 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Гипотеза турлари 
Ишчи 
гипотеза 
Умумий 
гипотеза 
Хусусий
гипотеза 
Муқобил 
гипотезалар 
Бирламчи 
фактлар 
асосида 
қилинган 
тахмин 
Ички ишлар 
органлари 
фаолиятидаги 
тусмол 
Кундалик ҳаётда
фойдаланилиди-
ган гипотезалар 
Ҳуқуқий 
тусмол 
Тасодифий 
Зарурий 
 
Гипотезанинг муҳим белгилари 
Билим 
ривожланишининг 
шакли 
 
Тахмин қилиш 
(эҳтимол тутилган 
фикрлар)
 
Асосланган таҳлил 
қилиш натижасида 
эришилган фикр 
Ҳақиқатга интилиш 
босқичларидан бири 

---

236 
9(4.1.)-slayd 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Гипотезани мантиқий 
исботлаш 
Гипотезани 
исботлаш усуллари 
Маълум 
предметларни ёки 
уларнинг 
белгиларини 
бевосита аниқлаш 
Билвосита 
исбот 
Бевосита 
исбот 
Хулосалар чиқариш ва 
уларни тасдиқлаш 
Экспримент 
Ҳал қилувчи экспримент 
Эҳтимоллик 
 

---

237 
10 (4.1.)-slayd 
 
 
Nazariya 
– ma’lum bir predmet sohasiga oid tushunchalar, qonunlar gipotezalar, 
g’oyalarni sistemaga solib, u haqida yaxlit tasavvur hosil qiladigan, yangi fundamental
umumlashmalar yaratishga olib keladigan, shu sohadagi hodisalarni tushuntirish, 
oldindan ko’rish imkonini beradigan ishonchli bilimdan iborat. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
11 (4.1.)-slayd 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Илмий 
назариянинг 
концептуал ўзаги 
Фундаментал 
принциплар 
Фундаментал 
қонунлар 
Бошланғич тушунчалар ва 
мулоҳазалар 
Илмий назариянинг таркибий қисмлари 
 
Эмпирик 
асос: 
назарияга 
алоқадор 
фактлар, 
уларга 
мантиқий 
ишлов 
бериш 
натижалари; 
Бошланғич 
назарий асос: 
назариянинг 
асосий 
тушунчалари, 
постулатлари 
(аксиомалари),
фундаментал 
қонунлар 
(принцип- 
лар) 
Назария- 
нинг 
мантиқий 
аппарати:
тушунчалар-
ни ҳосил 
қилиш ва 
таърифлаш 
қоидалари, 
хулоса 
чиқариш 
(исботлаш) 
қоидалари; 
Олинган 
натижалар
. 

---

238 
 
3 (4.1.)-ilova
O’z-o’zini nazorat materiallari 
 
Nazorat testi.
1. Mantiqda argumentlashda ilgari ko’rilgan fikrni chin deb qabul qilsa Bo’ladimi? 
a) ba’zida Bo’ladi 
b) Bo’ladi 
v) ba’zida Bulmaydi 
g) Bulmaydi 
2. Mantiqda argumentlashsiz qat’iy ilmiy, mustahkam e’tiqodni shakllantirsa Bo’ladimi? 
a) Bo’ladi 
b) Bulmaydi 
v) ba’zida Bo’ladi 
g) ba’zida Bulmaydi 
3. Ilmiy induksiya ommabop induksiyadan nimasi bilan farq qiladi? 
a) farq qilmaydi 
b) xulosaning zaruriy tarzda Bulishi bilan 
v) xulosalar o’rtasidagi sababiy aloqadorlikning o’rganishga bevosita tegishli 
Bulishi bilan 
4. Isbot va rad etishning markaziy elementi nima? 
a) tezis 
b) asoslar 
v) tafakkur shakllari 
g) isbotlash yoki rad etish usuli. 
5. Isbot va rad etishning markaziy elementi nima? 
a) tezis 
b) asoslar 
v) tafakkur shakllari 
g) isbotlash yoki rad etish usuli. 
6. Bahs yuritish san’ati – 
a) sofistika 
b) paradoks 
v) paralogizm 
g) eristika 
7. Gipotezaning qanday turlari mavjud? 
a) to’liq va to’liqsiz gipotezalar 
b) umumiy, juz’iy, ishchi gipotezplar 
v) xususiyat, mavjudlik va munosabat gipotezalar 
8. Ilmiy nazariya qanday tarkibiy qismlardan tashkil topadi? 
a) empirik asos, boshlang’ich nazariy asos, nazariyaning mantiqiy apparati, 
olingan natijalar(xulosalar)dan 
b) tushunchalar, nazariy obyektlar, mulohazalar sistemasidan 

---

239 
v) tezisdan, argumentdan, xulosadan 
9. Nazariya – 
a) gipotezalarni yaratish imkonini beradi. 
b) qonunlarni shakllantirish imkonini beradi. 
v) g’oyalarni ilgari surish va asoslash imkonini beradi. 
g) bilishga xos qonunlarni aniqlash, ularni o’rganish imkonini beradi. 
10. Muammoning yechilishi qanday xarakterga ega? 
a) nisbiy xarakterga ega 
b) mutloq xarakterga ega 
4.2. Amaliy mashg’ulotni olib borish texnologiyasi 
Talabalar soni: 15-30 kishi
O’quv vaqti - 2 soat 
Mashg’ulot shakli 
Tadqiqotchilik faoliyatini rivojlantiruvchi o’yin
Mashg’ulot rejasi
Isbotlash tushunchasi. Isbotlash turlari 
2. Rad etish va uning asosiy usullari 
3. Gipotiza - bilimlar taraqqiyotining maxsus shakli 
sifatida 
4. Nazariya bilimlarning tugal sistemasi 
o’quv mashg’ulotining maqsadi: 
Dalilashning mantiqiy asoslari, muammo, faraz, 
nazariya haqidagi bilimlarni mustahkamlash. 
Pedagogik vazifalar: 
o’quv faoliyati natijalari: 
- mavzu Buyicha bilimlarni 
chuqurlashtirish, nazariy 
bilimlarni mustahkamlash; 
- ilmiy tadqiqot jarayoni haqida 
amaliy tasavvurni shakllantirish; 
- mantiqiy, analitik, vaziyatni 
prognozlashtirish kunikmasi
Buyicha bilimlarni
rivojlantirish. 
Talaba: 
- isbotlashning strukturasi va turlarini sanab beradi. 
- raddiya va tanqidga ta’rif beradi; 
- bahs yuritish shartlariga xarakteristika beradi; 
- isbotlash va rad etishda uchraydigan xatoalarni 
ko’rsatib bera oladi; 
- muammo, faraz, nazariyaga ta’rif beradi va ularni 
ilmiy faoliyat jarayoni da qo’llay oladi. 
O’qitish usullari va texnikasi 
Tadqiqotchilik faoliyatini rivojlantiruvchi o’yin,
blis- so’rov, “blis-o’yin” texnikasi, savol-javob.
O’qitish vositalari 
O’quv materiallari, talabalar soniga ko’ra 
tarqatma materiallar.

O’qitish shakllari 
Individual va guruhlarda ishlash 
O’qitish sharoiti
Guruhlarda ishlashga mos auditoriya
 
Monitoring va baholash 
Og’zaki nazorat, savol-javob, o’z-o’zini nazorat 
qilish, reyting tizimi asosida baholash.