O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi a. Avloniy nomidagi pedagoglarni kasbiy rivojlantirish va yangi metodikalarga o’rgatish milliy-tadqiqot instituti

Bitiruv ishi mavzusining dolzarbligi va uning asoslanishi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh. Mirziyoyevning O‘zbekiston Respublikasi Oliy majlisi Qonunchilik palatasi va Senatining 2020-yil 27-yanvar kuni bo‘lib o‘tgan qo‘shma majlisidagi -Mamlakatni modernizatsiya qilish va kuchli fuqarolik jamiyati barpo etish –-ustivor maqsadimiz hamda Vazirlar mahkamasining 2020-yil 29-yanvar kuni bo‘lib o‘tgan majlisidagi Asosiy vazifamiz-Vatanimiz taraqqiyotini va xalqimiz faravonligini yanada yuksaltirish mavzularidagi ma‘ruzalarida ― mamlakatni modernizatsiya qilish va kuchli fuqarolik jamiyati barpo etish ustivor maqsadimiz degan fikr muloxazalaridan jamiyatimizda barkamol avlodni tarbiyalash 5-6- ta‘limning asosiy vazifalardin biri ekanligi gavdalanadi.¹
Ayniqsa, bo‘lajak 5-6- sinf o‘qituvchlari ta‘lim va tarbiyaning tub maqsadi kuchli fuqarolik jamiyatining barpo etilishiga xizmat qilishi asosiy maqsadimiz ekanligi Sharqona tarbiya mazmunida his etilishi zaruriyati mavjuddir.
Shuningdek, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining ―Barkamol avlod yili davlat dasturi to‘g‘risidagi Qarorida mamlakatimizda sog‘lom va barkamol avlodni tarbiyalash yoshlarning o‘z ijodiy va intelektual saloxiyatini ro‘yobga chiqarish bo‘yicha qo‘yilgan vazifalarda ―...ta‘lim jarayoniga yangi axborot kommunikatsiya va pedagogik texnologiyalarni, elektron darsliklar, multimediya vositalarini keng joriy etish orqali mamlakatimiz maktablarida, kasb-hunar kollejlari, litseylari va oliy o‘quv yurtlarida o‘qitish sifatini tubdan yaxshilash samarali tizimini yanada rivojlantirish‖ ko‘zda tutilganligi dolzarb vazifalarimizdan biridir.
Zamonaviy pedagogikaning eng muhim nazariy va amaliy muammolaridan biri yosh o'quvchilarni o'qitish jarayonini takomillashtirishdan iborat. Xorijiy va rus pedagogikasi va psixologiyasining rivojlanish tarixi ta'limdagi qiyinchiliklarning turli jihatlarini o'rganish bilan uzviy bog'liqdir. Ko'pgina mualliflarga ko'ra (N. V. Weizman, G. F. Kumarina, S. G. Shevchenko va boshqalar), 5-6- sinflarda allaqachon ajratilgan vaqt ichida va dasturni o'rganish uchun zarur bo'lgan bolalar soni 20% dan jami talabalarning 30% gacha. Aqliy jihatdan saqlanib qolgan, rivojlanish anomaliyalarining klassik shakllari bo'lmagan holda, bunday bolalar ijtimoiy va maktab moslashuvida qiyinchiliklarga duch kelmoqdalar. 5-6- matematik g'oyalarni rivojlantirish masalasi boshlang’ich ta'lim davrida eng keskin tarzda yuzaga keladi. Hozirgi vaqtda turli xil ta'lim tizimlarini keng joriy etish, matematik qobiliyatlarni rivojlantirish maktab matematika kursi jarayonining o'zi tomonidan ta'minlanadi. Ammo matematik faoliyatni mustahkamlash va kengaytirishga yordam beradigan ta'limdan tashqari vositalarni e'tiborsiz qoldirmaslik kerak. Ulardan biri matematika bo'yicha darsdan tashqari ishlarni olib borishdir.
Matematika bo'yicha darsdan tashqari ishlar matematika o'qitish jarayonining ajralmas qismidir, maktab o'quvchilarining ongiga va xatti-harakatlariga ta'sir qilishning murakkab jarayoni, ularning bilim va ko'nikmalarini chuqurlashtirish va kengaytirish, matematika fanining mazmuni, o'qituvchining barcha faoliyati, o'quvchilarning ko'p qirrali faoliyati bilan bir qatorda. Bunday ishni iloji boricha tezroq amalga oshirishni boshlash tavsiya etiladi, shuning uchun kichik sinflarda darsdan tashqari ishlarga alohida e'tibor berish kerak.
5-6- sinf o'quvchilari matematik haqiqatlar bilan dastlabki va keyingi tanishishlari quruq emas, balki mavzuga qiziqish va muhabbatni keltirib chiqaradi, o'quvchilarga to'g'ri fikrlash, o'tkir aql va aql-idrok qobiliyatini rivojlantiradi va shu bilan mavzuni o'qitishga jonlanishni keltirib chiqaradi.
Matematika bo'yicha darsdan tashqari ishlar o'rganilayotgan materiallarni chuqur va qat'iy o'zlashtirish, matematik madaniyatni yuksaltirish, mustaqil ish ko'nikmalarini rivojlantirish, darsdan tashqari ishlar maktab o'quvchilarining matematika va ijodiy qobiliyatlarini o'rganishga qiziqish uyg'otmoqda. Matematika bo'yicha darsdan tashqari darslarning asosiy maqsadi bilimlarni chuqurlashtirish va kengaytirish, o'quvchilarning mavzuga bo'lgan qiziqishini rivojlantirish, ularning matematik qobiliyatlarini rivojlantirish, ularning tashabbuslari va ijodkorligini tarbiyalash va rivojlantirishdan iborat.