O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi a. Avloniy nomidagi xalq ta’limi muammolarini o‘rganish va istiqbollarini belgilash ilmiy-tadqiqot instituti

Tikuvchilik mashinalari, qaviqlar, baxya, jihoz, ostki ip, ustki ip, moki, igna, ip, solqi, zanjirsimon baxya, igna plastina, ip tortgich, yo’rmab tikish mashinasi, ichki uzatma, tashqi uzatma, igna mexanizmi, ip chalishtirgich, tepki, material surish mexanizmi.

Tikuv mashinasining dastlabki ko’rinishlari Leonardo da Vinchining loyishalarida aks etgan.

XVI asr oxirlarida angliyalik Uilyam Li bir ipli zanjirsimon baxyali to’qima tikish mashinasini kashf etdi.

1755 yili Karl Veyzental qo’lda bajariladigan qaviqlardan nusxa kuchiruvchi tikuv mashinasini yaratadi.

Hozirgi paytda ham bir qator firmalarda qo’lda bajariladigan qaviqlarga o’xshash baxya shosil qilib tikuvchi mashinalar ishlab chiqarilmokda.

Bu mashinalar teri mashsulotlari, poyafzal va qo’lqoplarni tikishga mo’ljallangan bo’lib, ularning ishlash printsiplari K. Veyzental va T. Sent ixtirolariga asoslangan.

1790 yili Angliyada poyafzal tikadigan mashina uchun Tomas Sentga patent berilgan.

Mashina qo’lda yurgizilar, poyafzal detallari sham igna tagida qo’lda surilib turilardi

Bu mashina konstruktsiyasi uncha murakkab bo’lmasa-da, unda ilgarilanma-qaytma harakatlanuvchan igna yuritgichi, gorizontal igna plastinasi, baxya uzunligini o’zgartirish va gazlamani surish qurilmalari mavjud bo’lgan.

1829 yili frantsuz Bartolomeya Timone yuqoridagi mashinalardan mukammalroq bir ipli zanjirsimon baxyali tikuv mashinasi asosida harbiy kiyim tikishga mo’ljallangan 80 dan ortiq tikuv mashinasini yaratgan.

1834 yili Amerikalik Uolter Xant ustki va ostki iplar qo’llanilgan birinchi moki baxyali tikuv mashinasini yaratgan.

Bu mashinada ostki ipning tarangligini sozlash qurilmasi bo’lmaganligi sababli sifatli baxyaqator olish imkoni yo’q edi.

1843 yili Amerikada Bendjamin Bin tomonidan yoysimon shakldagi ignali tikuv mashinasi yaratilgan.

1845 yili AQSH da Ellios Xou moki baxyali tikuv mashinasi uchun patent oldi

Kiyim tikish texnologiyasida faqat gazlamalardan emas, balki bezakli, isituvchi, astarli, yopishtiruvchi furnituralardan, biriktirish materiallaridan ham foydalaniladi. Materiallardan to`laqonli foydalanishni kiyim-kechak tikishda hisobga olish uchun ularning xillari, xossalarini bilish zarur. Har xil gazlamalarning xossalari ularning tolaviy tarkibiga, pardozlash usullarining tanlanishiga bog`liq. Shuni hisobga olgan holda bu fanni egallashda o`quvchida tolalarning olinishiga qarab turlarga bo`linishi, tabiiy va kimyoviy tolalarning bir-biridan farqini, gazlamaning o`ngi, teskarisini, bo`yi, eni, iplari yo`nalisharini ajrata olish, sirtini aniqlash, gazlamaga mos holda qo`shimcha materiallarning xususiyatlarini hisobga olgan holda tanlay olish bo`yicha ko`nikma va malakalar hosil bo`ladi.

Nazariy bilim berishda to`qimachilik korxonalaridagi yangiliklar, to`qimachilik tolalari, gazlamalarning tarkibi, xossalari, navlari, standartlash hollari, noto`qima materiallar, kiyim detallarini biriktirish uchun qo`llaniladigan materiallar, astarli, isituvchi, qotirmali materiallar, tikuvchilik materiallarining xossalari, xususiyatlari sifatini nazorat qilish va saqlash haqida ma`lumotlar berishga e`tibor beriladi.
Amaliy va nazariy olingan bilimlar amaliy-laboratoriya mashg`ulotlarida mustahkamlanadi. Amaliy laboratoriya isharini o`tkazishda o`quvchilar 2 guruhga bo`linadi. Tabiiy tolalarning xususiyatlari gazlamalarning tolaviy tarkibini, bo`yi va eni, ip yo`nalishini aniqlash, turli gazlamalar to`plamini albomga joylashtirib biriktirish, bezash materiallari namunalari to`plamlarini yig`adilar.
Nazariy va amaliy mashg`ulotlarda olingan bilimlarni mustahkamlash maqsadida to`qimachilik sanoati korxonalariga ekskursiyalar uyushtiriladi.