O‘zbekiston respublikasi xalq ta’lim vazirligi

O’QUV-USLUBIY MATERIALLAR

I.1. Tayanch tushunchalar bo’yicha vizual materiallar:

1-slayd

Gnoseologiya - yunoncha gnozis - bilim, ilm; Logos - ta’limot, nazariya demakdir. Falsafaning tarkibiy qismi, bilish nazariyasi, bilishning umumiy qonuniyatlari, usullari to’g’risida bahs yurituvchi falsafaning aloxida soxasi. Ong - yuksak darajada tashkil toptan materiyaning ya’ni insoi miyasining maxsuli bo’lib, uning xususiyati vokelikni aks ettirishdan iboratdir. Ong - akl, tafakkur, falsafadagi markaziy kategoriyalardan biri. Ongsizlik - ongning genetik jixatidan talkini. Ongsizlik birlamchiligini bildirib u o’ziga xos xususiyatga ega ekanligini, inson faoliyati va xatti-harakatida muayyan darajada rol uynashini tan olishni takozo etadi. Rux - ma’naviy-ruxiy, nomoddiy ibtidoni ifodalovchi falsafiy tushuncha.

2. 
   slayd
   

Bilish - insonning o’zining kurshagan dunyoga bo’lgan muposabatlaridan biridir. Xissiy bilish - inson bilishining dastlabki bosqichi bo’lib, miyada predmet va xodisalarning bslgilari, signallari va xissiy obrazlarining xosil bo’lishidir. Mantikiy bilish - inson borliqni akliy bilishidir. haqikat - inson bilimlarida borliqning to’g’ri ii’ikos etishi, predmet va xodisalar asli qanday bulsa ularni inson uz miyasida xuddi shunday in’ikos ettirgan bilimlaridir. Nisbiy haqikat - borliqdagi narsa va xodisalar to’g’risidagi taxminan to’g’ri, lekin tulik bulmagan, bilish jarayonimizda tuzatilib, to’ldirilib borilishi bilimlardir. Mutlak haqikat - borliqdagi narsa va xodisalar haqidagi tulik anik mukammal bilimlardir.

2. 
   slayd
   

Kuzatish - harakat uzgarish va rivojlanishdagi ma’lum ob’sktni tabiiy sharoitda u qanday bulsa, shu xolisa dikkat bilan, belgilapgap vaqt ichida, ma’lum maqsad asosida kuzdan kechirib borishdir. Eksperiment - o’rganilayotgan predmet yoki xodisani uz xolida, lekin sun’iy yaratilgan sharoitda kuzatishdir. Analiz - bir butunni qismlarga, bulaklarga, tomonlarga va elementlarga ajratib, ularning x,ar biri nima ekanligini bilishdir. Sintez - analiz tufayli ajratilgan bulaklar tomonlar, qismlar, elementlarni o’zaro biriktirib, ularni bir butun xoliga keltirishdir. Umumlashtirish - tadqiqot olib borilayotgan bir qancha predmet ski xodisalarga xos bo’lgan tomonlari, xususiyatlari va xossalarini fikrda e’tibordan sokt kilib,

tadqiqot uchun zarur bo’lgan birorta belgi yoki xususiyatni mavxum xolatga keltirishdir. Konkrstlashtirish - oldingi butun belgi va xususiyatlarni yana predmet yoki xodisalar bilan boglab shu predmet yoki xodisa haqida anik bir fikr xosil kilishdir. Induksiya - tadqiqotchi uz tafakkuridan tekshirayotgan predmet ski xodisalar to’g’risidagi bir qancha juz’iy faktlardan, ular haqidagi ayrim bilimlardap umumiyrok bilimni xosil qiladi. Deduksiya - fikrda umumiy bilimlarda juz’iy, qisman bilimlarga kelishdir.

2. 
   slayd
   

Tarixiylik - o’rganilayotgan predmet yoki xodisaning paydo bo’lish, rivojlanish va yemirilish jarayonlari birligini uning tarixiy taraqqiyot jarayonida boshqa vokealar bilan aloqadorligini nazariy bilishga oid usuldir.