O’zbekiston respublikasi veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish qo’mitasi samarqand veterinariya meditsinasi instituti veteriariya jarrohligi kafedrasi operativ xirurgiya va anesteziologiya fanidan

QO’LNI OPERATSIYAGA TAYYORLASH VA USULLARINI TAQQOSLAB BAHOLASH
Darsning maqsadi: Talabalarga xirurg va uning yordamchilarini qo’lini Operatsiyaga tayyorlashning ahamiyati, qo’lni tayyorlash bosqichlari va xirurgik qo’lqopdan foydalanishni o’rgatish.
Jihozlar va asbob-uskunalar. Qaychi, cho’tka, issiq suv, sovun, sochiq, kimyoviy eritmalar, jadvallar.
Darsni o’tilish uslubi. Darsning boshida o’qituvchi talabalarga qo’lni Operatsiyaga tayyorlashning ahamiyati, tayyorlash bosqichlari: mexanik tozalash, kimyoviy dezinfeksiya va qotirish to’g’risida qisqacha ma’lumot berib, ularni o’tkazishni namoyish etadi. Shundan so’ng jadvalda ko’rsatilgan usullarga to’xtalib, ularni taqqoslab baholaydi.
Darsning ikkinchi yarmida ularga berilgan usul bo’yicha qo’lni Operatsiyaga tayyorlaydilar. Guruhdagi bitta talaba xirurgik qo’lqopni kiyishni o’rganadi.
Darsning yakuniy qismida o’qituvchi va talabalar o’rtasida savol-javob o’tkaziladi, xato va kamchiliklarga e’tibor beriladi va bajarilgan ishi uchun baho qo’yiladi.
Operatsiyani boshlashdan oldin jarrox va uning yordamchilari quyidagi kundalik va navbatdagi vazifalarni bajarishi albatta zarur, ya’ni o’zining qo’l terisining butunligini saqlashga e’tibor qilishi va uni Operatsiyaga tayyorlashi kerak. Vrach-jarrox turmush va ish jarayonida doimiy ravishda qo’lini turli iflosliklardan saqlay bilishi kerak. Qo’l terisining muloyimligini saqlash va uning infeksiyaga chidamli bo’lishi uchun Tushnov eritmasini doimiy ravishda surtib yurishi albatta zarur, chunki u qo’l terisini yumshatadi. Tushnov eritmasining tarkibi quyidagicha – 20,0 gliserin, 3,0 kastor yog’i, 96-75⁰ li spirt-rektifikat yoki Girgolov suyuqligi esa quyidagicha: gliserin, spirtli-rektifikat, novshadil spirt, distillangan suv 50,0 teng.
Qo’lni Operatsiyaga tayyorlash uch bosqichdan iborat:
Mexanik bosqich: buni bajarish uchun iliq suv, sovun, eritmalar (0,5 % novshadil spirti, kaliy ishqori 1:2000, septabik) va sterillangan sochiq kerak. Qo’l terisini yuvishdan oldin xalatning yengi tirsakdan yuqoriga ko’tariladi, o’sgan tirnoqlar olinadi. Shundan so’ng tirsakdan pastga qarab sovun yoki eritma bilan yuviladi, ayniqsa barmoq oralig’i va tirnoq ostiga qayta e’tibor berish lozim. Qo’l terisi yuvilgandan so’ng sterillangan sochiq bilan pastdan yuqoriga qarab artiladi.
Kimyoviy dezinfeksiya bosqichi: bunda qo’l terisiga bakterisid xususiyatlarga ega bo’lgan eritmalar tampon yordamida surtiladi. Ularga quyidagilar kiradi: 96⁰, 70⁰ spirt, 3 % rux sulfati, denuturat spirti, yodni spirtdagi eritmasi 1:1000 va boshqalar.
Qotirish bosqichi: teri va yog’ yo’llarida qolgan mikroblarni terining yuzasiga chiqishini vaqtinchalik to’xtatish maqsadida, terini yuzasi qotirish xususiyati ega bo’lgan kimyoviy eritmalar yordamida kotiriladi. Ularga quyidagilar kiradi: 5 % yodning spirtdagi eritmasi, 5 % tanin, 1:1000 yodning spirtdagi eritmasi. Eritmalar tampon yordamida surtiladi, ayniqsa tirnoq osti bo’shlig’iga e’tibor berish lozim.
Operatsiya uchun qo’lni tayyorlashda quyidagi usullardan birortasini qo’llash mumkin.
Mexanik usullar.
Fyurbringer usuli.
10 daqiqa davomida cho’tka bilan panja, uning oralig’i va bilaklar tos ichida yoki oqib turgan issiq suvda sovun bilan yuvilishi kerak. Tos suvini 2-3 marotaba almashtirish kerak. Qo’lni qismlarga bo’lib yuvish tavsiya qilinadi. Ya’ni avval tirnoq va panjalar orasini, keyin bilak-tirsak bo’g’imigacha, oxirida esa kaftni yuvish kerak. Mexanik usul tamom bo’lgandan so’ng 70⁰ spirt yoki 1:2000 sulema eritmasini oq dokaga ko’proq botirib alohida-alohida panja va bilak qismini 2 daqiqadan ishqalab artish tavsiya qilinadi. Undan keyin tirnoqlarning orasiga 5 % yod eritmasi surtiladi.
Alfred usuli.
5 daqiqa davomida panja va bilak qismini toza cho’tka bilan sovun va issiq suvda yuvish lozim bo’ladi. Kaft va bilak terisiga 3 daqiqa 70⁰ spirt, keyin yana 2 daqiqa 96⁰ spirt surtiladi. Tirnoq oralariga 5 % yod eritmasini qo’llash kerak.
Olivkov usuli.
Qo’lni 5 daqiqa davomida shetka bilan sovunli issiq suvda yuviladi, keyin sochiq bilan quritiladi. 3 daqiqa davomida yod eritmasidagi 1:2000 formalinni spirtdagi eritmasi bilan ishlov beriladi, tirnoq oralig’iga 5 % yod eritmasi surtiladi.
Spasokukoskiy-Kochergin usuli.
Dokali salfetkani 0,5 % novshadil spirti eritmasida ho’llab, qo’lni 5 daqiqa davomida yuvish kerak va toza sochiq bilan quritish lozim. Tosdagi eritma bir-ikki marotaba almashtiriladi. 5 daqiqa davomida 96⁰ spirt bilan qo’l yuvib tozalanadi, barmoq uchlariga 5 % yod eritmasi surtiladi.
Kiyashov usuli.
3 % rux sulfat eritmasida qo’llar yuvib tozalanadi va 5 % yod eritmasi barmoq uchlariga surtiladi.
Amnev usuli.
Qo’lni yuvilgandan keyin salfetkani 70⁰ spirtga botirib 3 daqiqa, keyin 96⁰ li spirt bilan 2 daqiqa artish kerak.