O`zbekiston respublikasi

to`lqin”  asoschilari  hisoblanadi.  Ularning  fikricha  ―...tadbirkorning  ishi  nafaqat 

yangi  texnologik  usullarni  tajriba  qilish,  balki  mavjud  usullar  ichidan  kishilar 

uchun  aynan  zarur  bo`lgan  narsasini  eng  qulay,  eng  arzon  bahoda  ta`minlay 

oladiganini tanlashdir‖. 

―Uchinchi to`lqin‖ning asosiy g`oyasi shundaki, unda tadbirkorning muhim 

shaxsiy  fazilatlari  diqqat  markazida  turadi.  L.Mizes  va  F.Xayekaning  g`oyalarini 

AQSHlik  iqtisodchi  I.Kirtsner  rivojlantirdi  va  uning  asarlarida ―tadbirkor  bozorni 

muvozanatga keltiruvchi kuch‖ sifatida talqin etiladi. 

Tadbirkorlik  rivojlanishining  hozirgi  bosqichini  shartli  ravishda  ―to`rtinchi 

to`lqin‖ga misol qilish mumkin. Uning asosiy xususiyati shundan iboratki, oldingi 

davrlardan  farqli  ravishda  hozirda  birovlarning  puli  evaziga  tadbirkorlik  qilish 

taomil  tusiga  kirgan,  ya`ni  intellektual  kapital  bilan  moliyaviy  kapital  qo`shilishi 

natijasida  tadbirkorlik  amalga  oshiriladi va  bunga  ―antreprenerlik‖  deyiladi  (ingl. 

―intrakapital‖  so`zidan  olingan  va  lug`aviy  ma`nosi  ―o`zganing  puli‖,  xorijiy  pul 

demakdir).  

O`z  davrida  A.Smit  tadbirkorga  quyidagicha  ta`rif  bergan  edi:  ―Tadbirkor 

xo`jalik yuritish tahlikasini o`z zimmasiga oluvchi kapital egasidir

6

‖. 

A.Smit 

fikricha, 

tadbirkor 

–  bu  ishlab  chiqarish  omillarini 

uygunlashtiradigan  yoki  iqtisodiy  resurslarni  past  unumdorlik  va  foydalilik 

sohasidan  yuqori  foydalilik  va  unumdorlik  sohasiga  yo`naltiradigan  iqtisodiy 

gumashtadir. 

Ko`pchilik  olimlarning  fikriga  ko`ra,  tadbirkorlik  jamiyat  iqtisodiy-ijtimoiy 

hayotining barcha sohalaridagi yangiliklarning mazmunini tashkil etuvchi  foydani 

o`zlashtirishga yo`naltirilgan amaliy faoliyatdir

7

. 

Qozog`istonlik  olimlar  tadbirkorlikni  4  ta  unsurga  ajratishadi:  ishlab 

chiqarish faoliyati, tijorat faoliyati, moliyaviy faoliyat, boshqaruv faoliyati.  

                                                           

6

 Shamxalov F.. Rol prеdprinimatеlya v rinochnoy ekonomichеskoy sistеmе. – M.: Markеting, 1997. 

7

 Salaеv  S.  Iqtisodiy  islohotlarni  chuqurlashtirish  sharoitida  kichik  va  o‗rta  biznеs:  muammolar,  tahlillar  va 

istiqbollar. – Toshkent: Fan, 2002. 

---

9 

 

Rossiya  akademigi  L.I.Abalkinning  fikricha,  yetarlicha  rivojlangan  bozor 

xo`jaligi tadbirkorlikni rivojlanishining negizi hisoblanadi

8

.  

Haqiqatan ham, bozor iqtisodi subyektlari xo`jalik faoliyatida ―tadbirkorlik‖ 

va   ―biznes‖ tushunchalarini bir-biri bilan bog`liq va amaliy jihatdan bir-birining 

o`rniga qo`llash mumkin. Ammo ―tadbirkorlik‖ va ―biznes‖ tushunchalari iqtisodiy 

ta`sir  etish  sohalari  nuqtayi  nazaridan  qaraganimizda  bir  xil  deb  hisoblab 

bo`lmaydi.  ―Biznes‖  tushunchasi  tadbirkorlikka  qaraganda  bir  oz  kengroq 

tushunchadir.  Tadbirkorlik  faoliyati  biznesning  bir  shakli  sifatida  maydonga 

chiqadi.  

Tadbirkorlik keng ma`noda - shaxsiy manfaatga asoslangan, subyekt oldida 

turgan maqsadga erishishga qaratilgan, uning bevosita ishtirokida o`zining shaxsiy 

omillariga asoslanib amalga oshiriladigan, oila xo`jaligini yuritishdan tortib, tovar 

ishlab  chiqarish  va  sotish  hamda  xizmatlar  ko`rsatishgacha  bo`lgan  yumushlar 

bilan bog`liq aqliy faoliyatdir. 

Tor ma`noda tadbirkorlik faoliyati faqat iqtisodiy sohaning turli, ya`ni tuman 

darajalaridagi mahsulot ishlab chiqarish jarayonlarini,  sohibkorlikni ifoda qiladi. 

Iqtisodiy  faollik  shaxsning  o`zi,  o`z  oila  a`zolarini  hayotiy  faoliyatini 

ta`minlash  uchun  moliyaviy  mablag`larni  olish  usulini  ifoda  etadi.  Tadbirkorlik 

faoliyatining  asosiy  sub`ekti  -  tadbirkor,  iste`molchi,  sherik,  davlat,  yollanma 

ishchi maydonga chiqadi (1.1.1-chizma).