O`zbekiston respublikasi

“Birinchi to`lqin” XVIII asrda paydo bo`lgan bo`lib, u tadbirkor tomonidan 

amalga 

oshiriladigan 

- 

tavakkalchilik 

jarayonlari, 

ya`ni 

tadbirkorning 

tavakkalchilik  xususiyatlari  bilan  bog`langan.  Aynan  iqtisodiyot  fanida 

tadbirkorlik  faoliyatiga  oid  dastlabki  tadqiqotlar  ham  XVIII  asrda  R.Kantilon,  A. 

Tyurgo, F. Kene, A.Smit va J.B.Sey asarlarida amalga oshirila boshlangan.  

                                                           

4

 Do`stjanov T.D., Salayev S.K. Iqtisodiyot va tadbirkorlik asoslari. – Toshkent: IQTISOD-MOLIYA, 2006. 

---

7 

 

Fransuz 

iqtisodchisi 

R.Kantilon 

―birinchi 

to`lqin‖ning 

asosiy 

namoyondalaridan  bo`lib,  u  tadbirkorlikning  muhim  tavsifiy  xususiyatlaridan  biri 

sifatida  tavakkalchilikni  ajratib  ko`rsatadi.  R.  Kantilonning  fikricha,  ―tadbirkor  – 

voqea va hodisalarni oldindan ko`ra bilish xususiyatiga ega bo`lgan, o`z zimmasiga 

barcha  ma`suliyatni  olib  tavakkal  qiluvchi,  o`z  xatti  harakatlari  tufayli  daromad 

olishga  umid  qiluvchi  va  har  qanday  yo`qotishlarga  tayyor  bo`lgan  ixtiyoriy  bir 

shaxsdir‖

5

. 

―Birinchi  to`lqin‖ning  davomchilari  sifatida  XIX  asrdagi  nemis  klassik 

namoyondalari  Y.Tyunen  va  G.Mangoldt  hamda  AQSHlik  iqtisodchi  F.Naytlarni 

ko`rsatish  mumkin.  R.Kantilondan  keyin  neoklassik  maktab  namoyondalari 

asarlarida  o`ziga  xos  tavakkalchilik  asosida  raqobatlashib,  savdo  faoliyati  bilan 

shug`ullanuvchi korxona egasini tadbirkor deb hisoblay boshladilar. 

Bunday  talqinda  tadbirkorning  daromadiga  ―tavakkalchilik  uchun  to`lov‖ 

deb qaraldi. 

Tadbirkorlikni ilmiy anglash jarayonining ―ikkinchi to`lqin”i tadbirkorlikni 

asosiy  xususiyati  sifatida  -  innovatsion  faoliyatni  ajratib  ko`rsatish  bilan  bog`liq 

bo`ladi. 

Bu  oqimning  asoschisi  jahon  iqtisodiy  ilmlarining  yirik  namoyondalaridan 

biri Y.Shumpeter hisoblanadi. Y.Shumpeter tadbirkorni iqtisodiy o`sishning tabiiy 

omili sifatida ―...ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotda doimo markaziy rolni o`ynaydigan 

shaxs‖  –  deb  ta`riflaydi.  Y.Shumpeter  tadbirkor  faoliyatida  3  ta  maqsadli 

motivlarni ajratadi: