O‘zbekisтon respublikasi

Bosqichlar va ularga kiruvchi elementlar nomlari quyida keltirilgan:

1. 
   Хo‘jalikdagi mehnat xavfsizligining holati:
   

1. 
   Ishlab chiqarish xonalari, mashinalar va uskunalarning konstruktiv ko‘rsatkichlari.
   
2. 
   Ishlab chiqarishni va mehnat muhofazasi bo‘yicha ishlarni tashkil qilish darajasi; mehnat xavfsizligi qoidalariga amal qilishni nazorat qilish darajasi.
   
3. 
   Хo‘jalik yuritishning huquqiy va iqtisodiy jihatlari.
   
4. 
   Mashina va mexanizmlarni ishlatishning tabiiy-iqlimiy sharoitlari.
   

1. 
   Ish o‘rinlaridagi mehnat xavfsizligi holati:
   

1. 
   Ishlab chiqarish xonalari, inshootlari, mashinalar, uskuna va jihozlarning texnik holatlari.
   
2. 
   Mashinalar va mexanizmlarning ergonomik ko‘rsatkichlari.
   
3. 
   Atrof-muhit holati.
   

6.1 6.2 6.3 6.5 6.4

5.1 5.2 5.4 5.3

4.1 4.2 4.3 4.4 4.5

3.1
3.2
3.3
3.4 3.5

2.1
2.2 2.3 2.4 2.5
2.6

1.1 1.2 1.3 1.4

3. 
   – rasm. “I-M-IchM” tizimida jarohatlanish sabablari yuzaga kelishi va rivojlanishining iyerarxik strukturasi (belgilanish matnda).
   

4. 
   Mehnat predmeti (mahsuli) holati.
   
5. 
   Ish jarayonini tashkil qilish (tizim elementlarining o‘zaro ta’sir qilish jarayoni).
   
6. 
   Inson holati: o‘qitilganligi, kasbiy tayyorgarligi, uquvi, ruhiy-fiziologik holati, intizomliligi.
   

3. 
   Тizimning xavfli holati:
   

1. 
   Mashina va mexanizmlar, asboblar-uskunalar va jihozlar elementlari ishonchliligining pastligi.
   
2. 
   Тizim elementlarining o‘zaro ta’sir jarayoni ko‘rsatkichlari (mehnat xavfsizligini shakllantiruvchi).
   
3. 
   Inson mehnatining katta kuch talab qilishi, noqulay (xavfli) gavda holati, ishning monotonligi, ish va dam olish rejimi.
   
4. 
   Хavfsiz ishlash talablari va texnika xavfsizligi qoidalarining buzilishi.
   
5. 
   Хizmat ko‘rsatuvchi xodimlar (jinsi, yoshi, ish staji, madaniyati darajasi, shaxsiy xususiyatlari, sog‘lig‘i, qoniqarsiz ruhiy-fiziologik holat, o‘tmishda olingan jarohat, mastlik, insonning stress holati va boshqa).
   

4. 
   Ko‘rsatkichlarning tasodifiy o‘zgarishlari:
   

1. 
   Mashinalar ko‘rsatkichlarining tasodifiy o‘zgarishlari.
   
2. 
   Atrof-muhit ko‘rsatkichlarining tasodifiy o‘zgarishlari.
   
3. 
   Mehnat predmeti (mahsuli) ko‘rsatkichlarining tasodifiy o‘zgarishlari.
   
4. 
   Mashinalar, jarayonlarni boshqarishda yo‘l qo‘yilgan xatoliklar.
   
5. 
   Harakat koordinatsiyasida yo‘l qo‘yilgan xatoliklar.
   

5. 
   Jarohat olish holati:
   

1. 
   Mashina yoki uning qismlari tomonidan insonni yoki uning gavdasi qismlarini ixtiyorsiz, majburiy harakat qildirish.
   
2. 
   Mashinalar, mexanizmlar, qurilmalar va asboblar yoki ular qismlarining nazoratdan chiqib ketib harakat qilishi.
   
3. 
   Insonning ichki energiyasi hisobiga inson gavdasining yoki uning qismlarining nazoratsiz harakat qilishi.
   
4. 
   Mehnat predmetining (mahsulining) tasodifan nazoratsiz harakat qilishi.
   

6. 
   Jarohatlanish mexanizmi:
   

1. 
   Inson gavdasining harakat inersiyasi hisobiga yiqilishi va zarba natijasida jarohatlanishi.
   
2. 
   Mashina va mexanizmlardan jarohatlanish – bosib ketish, ezish, zarba.
   
3. 
   Mashinalarning harakatlanuvchi qismlari (qism, uzel, ishchi qismlar energiyasi) ta’sirida jarohatlanish.
   
4. 
   Insonning ichki energiyasi hisobiga jarohatlanishi – asboblar chiqib ketganda, eshik va lyuklar orqali o‘tayotganda.
   
5. 
   Mehnat mahsulining mexanik, elektr, issiqlik, radiatsiyaviy va boshqa turdagi energiyasi ta’sirida jarohatlanish.
   

Yuqorida keltirilgan “I-M-IchM” tizimida jarohatlanish sabablari tug‘ilishi va rivojlanishining ishlab chiqilgan sxemasi quyidagi imkoniyatlarni yuzaga keltiradi:

• 
  tizimda jarohatlanish sodir bo‘ladigan holatlar shakllanishining tabiatini ochib beradi;
  
• 
  xavfli holatlar yuzaga kelishini rag‘batlantiruvchi hodisalar o‘rtasidagi o‘zaro aloqa va bog‘lanishlarni aniqlashga yordam beradi;
  
• 
  xavfsiz mehnat sharoitlarini bashorat qilish va yaratish vositasi sifatida xizmat qiladi.
  

7.