O‘zbekisтon respublikasi

Хavfli va zararli ishlab chiqarish omillari va ularning guruhlanishi. GOSТ 12.0.003-74 (1978) ga asosan xavfli va zararli omillar o‘z ta’siriga qarab quyidagilarga bo‘linadi: fizik, kimyoviy, biologik, psixofiziologik.
Ishlab chiqarishdagi xavfli va zararli fizik omillarga quyidagilar kiradi: harakatdagi mashina va mexanizmlar, uskuna va jihozlar; mashina va mexanizmlarning harakatlanayotgan, aylanayotgan yoki siljiyotgan qismlari; mexanizmlar bilan ko‘tarilayotgan yuklar; havoning gazlanganlik va changlanganlik holati; havoning yuqori yoki past harorati, namligi, harakati, ionlashganligi; ish joyining ortiqcha yoki kam darajada yoritilganligi, yorug‘lik
oqimi pulsatsiyasi va porloqligi, tabiiy yoritilganlikning yo‘qligi yoki kamligi; jismlardagi, materiallardagi past yoki yuqori temperatura; yuqori darajadagi shovqin va titrash, ultratovush va infratovush tebranishlari; yuqori kuchlanishli elektr toki, jismlarning statik elektrlanishi; elektrmagnit, ionlashtiruvchi va lazer nurlanishlari; yuqori yoki past darajadagi atmosfera bosimi.
Ishlab chiqarishdagi xavfli va zararli kimyoviy omillar inson organizmiga ta’sir qilish xususiyati bo‘yicha quyidagicha guruhlanadi: umumiy zaharlovchilar, ya’ni organizmda umumiy zaharlanish holatini keltirib chiqaruvchilar; sensibilirik, ya’ni organizmda ma’lum bir moddaga nisbatan sezgirlikni keskin oshirib yuboruvchilar; konserogen, ya’ni organizmda asta-sekin to‘planib boruvchi va keyin o‘ta xavfli o‘simtalar va boshqa kasalliklarni keltirib chiqaruvchilar; mutagen, ya’ni organizmning genetik apparatida buzilishlar va o‘zgarishlar keltirib chiqaruvchilar.
Хavfli va zararli kimyoviy omillar inson organizmiga kirib borish yo‘li bo‘yicha quyidagicha guruhlanadi: nafas olish organlari orqali; oshqozon-ichak trakti orqali; teri va shilliq pardalar orqali.
Ishlab chiqarishdagi xavfli va zararli kimyoviy omillarga turli zaharli moddalar, pestitsidlar, gerbitsidlar, neftni qayta ishlash mahsulotlari, mineral o‘g‘itlar, ishlatiladigan turli gazlar va aerozollarning ta’siri kiradi.
Ishlab chiqarishdagi xavfli va zararli biologik omillarga turli makro- va mikroorganizmlardan – hayvonlar, yuqumli kasalliklar viruslari, bakteriyalar, rikketlar, zamburug‘lar va ular ajratadigan mahsulotlar, shuningdek zaharli o‘simliklar kiradi.