O‟zbekiston respublikasi

YAkka qisqarish.

Bevosita yoki vositali yakka ta‘sirga muskul yakka kisqarish bilan javob beradi. YAkka qisqarish uch fazaga bo‗linadi: kisqarishning latent davri, qisqarish fazasi va bo„shashish fazasi.
Har bir muskul tolasining qisqara boshlashidan oldin harakat potensiali yuzaga chiqadi.
Muskul qisqarishini miografik qayd qilishning oddiy usulida latent (yashirin) davr taxminan 0,01 sekundni tashkil etadi.
Takomillashgan metodlar—optik metodda latent davr kaltaroq (qariyb 0,0025 sekund). SHuning uchun ba‘zi tadqiqotchilar bu davrni harakat potensialining latent davriga baravar yoki deyarli baravar deyishadi, ya‘ni qisqarish harakat potensiali bilan bir vaqtda yoki deyarli bir vaqtda boshlanadi, deb faraz qilishadi. Qisqarish grafigining haqiqatda qisqarish boshlangan vaqtga nisbatan kechikishiga sabab shuki, muskul qisqarishi birdaniga boshlanmaydi: muskulning avvalo ta‘sir etilgan joyi qisqaradi, vositali ta‘sir etishda esa muskulning harakatlantiruvchi nerv oxirlari yotgan qismlari qisqaradi. Muskulning qisqargan qismi yon-veridagi qismlarni cho‗zadi, bu qismlar cho‗ziluvchan bo‗lgani uchun tortiladi. SHunday qilib, ma‘lum vaqtgacha muskulning umumiy uzunligi o‗zgarmay miograf richagi dastlab qimirlamay turaveradi.
Qo‗zg‗alish kabi, qisqarish ham, muskul tolalari bo‗ylab tarqaladi. Bunga quyidagi tajribada ishonish mumkin: baqaning parallel tolali muskuliga, masalan, mashinachilar muskuliga ikkita richag qo‗yilib, muskulning bir uchidan ta‘sir ko‗rsatiladi. Qo‗zg‗alish to‗lqini o‗tayotganda richaglar navbat bilan ko‗tariladi: avval ta‘sirot joyiga yaqin richag, so‗ngra uzoqdagi richag ko‗tariladi.
Qo‗zg‗alish to‗lqinlarining o‗tish tezligi va qisqarish tezligi bir xil. Odam elkasining ikki boshli muskulida qo‗zg‗alishning o‗tish tezligi 3,5—5 msek ekanligi elektrofiziologik metod bilan aniqlanadi. Qisqarish nisbatan uzoqroq davom etgani uchun butun muskul qisqaradigan payt keladi,