O‘zbekiston respublikasi

13.5. Axborot almashuv jarayonidagi muammolar

1. 
   Axborot texnologiyalari tushunchasi
   

Axborot yoki informatsiya – bu olamdagi butun borliq, undagi ro‘y beradigan
hodisalar va jarayonlar haqidagi xabar va ma’lumotlardir. Informatsiya so‘zi lotincha
“informatio” so‘zidan olingan bo‘lib, «tushuntirish», «tavsiflash» degan ma’noni anglatadi. Axborot inson nutqida, kitobdagi matnlarda, musavvir tasvirida va boshqalarda mavjuddir²⁵.
Inson turli a’zolari yordamida axborotlarni qabul qiladi, ongi bilan idrok etadi, xotirasida saqlaydi, boshqalarga uzatadi. Umuman, insonning kundalik hayoti va faoliyati turli xil axborotlarni to‘plash, qayta ishlash, saqlash va uzatish bilan bog’liq. Hozirgi kunda axborotni qayta ishlovchi universal vosita sifatida elektron-hisoblash mashinalari xizmat qilmoqda. Texnologiya so‘zi grekcha “techne” so‘zidan kelib chiqqan. “Techne” – san’at, mohirlik degan ma’noni anglatadi. Axborot texnologiyalari yoki informatsion texnologiyalarning rivojlanishi bosqichlari hisoblash texnikasi rivojlanishi bosqichlari bilan bevosita bog’liqdir.

2. Boshqaruv jarayonlarini tashkil etishda axborot texnologiyalarining

roli va o‘rni
Mehmonxonalarda avtomatlashtirilgan axborot tizimlari nomerlarni rezervlash, doimiy mijozlar, mehmonlarning talablari va ular to‘lashi lozim bo‘lgan haq haqidagi

²⁵tdtu.uz/index.php/uk/.../192-axborot-texnologiyalari

ma’lumotlarni kiritish, saqlash va zarur holda tez qidirib topishga yordam beradi. Muayyan sanada tashrif buyurgan mehmonlar ro‘yxatini kompyuter xotirasidan topish hech qanday muammo tug‘dirmaydi. Rezervlash stoli fayllari avtomatlashtirilgan axborot tizimining muhim tarkibiy qismi bo‘lib, ular ushbu ish uchun mas’ul bo‘lgan ma’mur (administrator) yordamchisiga bronlashtirilmagan nomerlar miqdori va ularning tafsilotlari: xonalari soni, derazadan ochiladigan manzara, narxi haqida axborot olish imkonini beradi. Avtomatlashtirilgan axborot tizimi mehmonxona faoliyatiga joriy etilgunga qadar rezervlash bilan shug‘ullanuvchi xodim bunday axborotni yig‘ishi va undan foydalanishi ancha og‘ir ish bo‘lib, juda ko‘p vaqtni olar edi.
Avtomatlashtirilgan axborot tizimi kompyuter dasturlari to‘plamidan iborat bo‘lib, ular yordamida boshqarish ofislari va yordamchi bo‘limlar ishi uchun dolzarb ahamiyatga ega bo‘lgan axborotni yig‘ish va undan foydalanish mumkin. Bu to‘plam tarkibida to‘rt dastur ayniqsa muhimdir, chunki ular ma’murlarni quyidagi yo‘nalishlar bo‘yicha kerakli axborot bilan ta’minlaydi:

• 
  rezervlash xizmatini boshqarish;
  
• 
  mehmonlarga xizmat ko‘rsatishni boshqarish;
  
• 
  mehmonlar bilan hisob-kitob qilishni boshqarish;
  
• 
  mehmonxonani boshqarishning umumiy masalalari.
  

Avtomatlashtirilgan axborot tizimining rezervlash xizmati faoliyatini ta’minlovchi tarkibiy qismi mazkur xizmat xodimlariga rezervlashga so‘rovlarni tez olish, rasmiylashtirilgan bronlarga tasdiqlar olish va mehmonxona nomerlari mijozlar bilan qay darajada to‘liqligi haqida doim aniq tasavvurga ega bo‘lish imkonini beradi. Avtomatlashtirilgan axborot tizimida bevosita ofisda va telefon orqali rezervlash markazlashtirilgan tizimi orqali amalga oshirilgan bronlash haqidagi barcha axborot jamlanadi.
Mehmonxonakorporatsiyalariningaksariyatimazkurtizimdao‘zraqamlarigaegabo‘lib, ularningyordamidamijozlaroldindanbuyurtmaqilishuchunmamlakatningistalgannuqtas idan, ba’zanhattocheteldan (bepul) simqoqishlarimumkin. Transport agentliklari ham
ushbu markazlashtirilgan tizimga kompyuter tarmog‘i orqali to‘g‘ridan-to‘g‘ri kirish imkoniyatiga ega. Avtomatlashtirilgan axborot tizimidan surunkali foydalanuvchi mehmonxonaning yuzdan ortiq xizmatchilari istalgan vaqtda quyidagi yo‘nalishlar bo‘yicha axborot olishlari mumkin:

• 
  rezervlash;
  
• 
  bosh ma’mur ofisi;
  
• 
  jamoaviy tashriflarni rasimylashtirish;
  
• 
  doimiy mijozlar haqida ma’lumotlar;
  
• 
  hisobotlar matn muharriri;
  
• 
  transport agentliklarining xizmatlari uchun schyotlar;
  
• 
  turlarni rasmiylashtirish;
  
• 
  ma’muriy-xo‘jalik masalalari;
  
• 
  foiz daromadlarini boshqarish;
  
• 
  kompleks dasturlar tuzish;
  
• 
  ulgurji savdo;
  
• 
  kompyuter bo‘yicha hisob-kitoblar uchun interfeys;
  
• 
  kinofilmlar namoyishini buyurtma qilish uchun interfeys;
  
• 
  savdo nuqtalari uchun interfeys;
  
• 
  ekologik nazorat;
  
• 
  markazlashtirilgan rezervlash;
  
• 
  shahar grossbuxi;kreditorlik qarzlari;
  
• 
  kondominium egalarining schyotlari; uyushmalarni boshqarish;
  
• 
  nomerlarni uzoq muddatga berganlik uchun ijara haqi; taymsherlar uchun ijara haqi.
  

O‘rta va _ouc mehmonxonalarda ma’murning ish joyi schyotlar va xaridlarni nazorat qilish va rasmiylashtirish uchun mini-kompyuter bilan jihozlanadi. Mehmonxonada odatda monitorlar bilan jihozlangan yana bir nechta xizmatlar: savdo nuqtalari, ta’minot xizmati, konferens zal va boshqa xizmatlar ham faoliyat
ko‘rsatadi. Kichiq mehmonxonalar so‘rovlarni rasmiylashtirish uchun mini- kompyuterdan alohida foydalanishi yoki uni mahalliy tarmoqqa ulashi mumkin.

3.