O‘zbeкiston respubliкasi

Eskirgan leksika. 
Eski qatlamga oid leksemalar o‗ziga xos 
xususiyatlariga ko‗ra ikkiga bo‗linadi: 
1)
tarixiy leksema; 
2)
arxaik leksema. 
Tarixiy leksema 
hozirgi o‗zbek tilida qo‗llanuvchi o‗tmishga oid, 
iste‘moldan chiqib ketgan narsa-hodisani bildiruvchi leksemadir. 
Masalan, 
sovut
, 
qozi
, 
qalqon
, 
dubulg„a
, 
amir
, 
bek
, 
qul
, 
xon
, 
kashkul 
kabi. 
Tarixiy leksema bildiradigan narsa-hodisa iste‘moldan chiqib, 
o‗tmish voqeligiga aylanganligi sababli, bu leksemaning ko‗pchiligi 
hozirgi davr kishisi uchun notanish bo‗lishi mumkin. 
Tarixiy leksema hozirgi o‗zbek tilida ham zarurat taqozosiga 
ko‗ra qo‗llaniladi. Xususan, tarixga oid ilmiy asar va darsliklarda, 
o‗tmish voqealarini aks ettiruvchi badiiy asarlarda bunday leksema 
cheklanmagan darajada ishlatilishi mumkin. Misollar: 
1. 
Dehqonlarning so„nggi hisoblariga ko„ra, bug„doylari besh 
botmon 
chiqishi kerak edi 
(S.Ayn.). 2. 
Bir chekkada bizning chilimga 
O„xshagan, lekin 
nay 
o„rniga uzun rezinka o„rnatilgan bir balo 
(M.Ism.)
. 3. U qishloqlarda faqat qiz 
cho
„
rilardan 
qirq nafar bo„lib, 
ularga egalari ko„p zulm qilar ekanlar 
(S.Ayn.). 
4. Xo„jayin podshoga 
o
„
lpon 
to„laganda biz to„lamaymizmi? 
(N.Saf.). 
5.Said Abdullaxon 
to
„
ra 
ot ustida turgan holda o„zining ingichka ovozi bilan 
biyga 
savol 
qildi 
(Mirm.). 
6. Choyxonada uzun bo„yli, uzun quloqli 
qalandar 
ko„zlarini yumib... Mashrabdan g„azallar o„qiydi. 
(Oybek). 
Ayrim polisemantik leksemalarning ba‘zi ma‘nolari tarixiylashib, 
boshqa ma‘nosi umumiste‘molda saqlanib qolishi mumkin. Masalan, 
millat 
leksemasining quyidagi gaplardagi ma‘nosiga diqqat qiling: 
1. 
Yoshlar, keksalar, qizlar, juvonlar orasida turli