O‘zbeкiston respubliкasi

m
 
W 
H 
E 

---

385 
Кesimi 
fe‟lning III shaxs shart mayli+bo„ladi 
qurilmasi asosida 
ifodalangan gaplar ham o‗zbek tilida egasiz gaplarni hosil qiladi: 1. 
Hosilni o„n-o„n besh kunda yig„ib olsa bo„ladi. 3. Bu ig„voning 
sabablarini tahlil qilsa bo„ladi. 
Bunda kesimlarning 
yig„ib ol, tahlil 
qil 
qismlari 
[W] 
(lug‗aviy birlik) va 
-sa bo„ladi
qismlari esa 
[Pm] 
voqelanishi. 
Кesim ravishdoshning 
-(i)b 
shakli va 
bo„lmoq 
fe‘lining turli 
ko‗rinishlari bilan ifodalanganda ham egasiz gap vujudga keladi: 1. 
Bu 
xatning mazmunini birovga aytib bo„lmaydi
.(A.Qah
.
)
2. Falakka qo„l 
uzatib, shamsu anvorni olib bo„lmas. 
(Mashr.)Bu kesimlarda 
aytib 
bo„l, olib bo„l 
qismlari [W] va -
maydi, -mas 
qismlari P
m
voqelanishi. 
Sxemasi (45-jadval): 
45-
 
jadval 
E 
H 
W 
Pm 
uzatib 
olib bo„l 
mas 
 
qo„l 
 
 
 
Shamsi 
anvorni 
Falakka 
 
O„zbek tilidagi atov gap 
– egasiz gapning o‗ziga xos turi: 
1.
 
Кeng sahro. Quruq cho„l. Suv manbalaridan darak yo„q. 
2.
 
Yoqimli ohang. Zavqli qo„shiqlar. Anorxon yo„llaridan to„xtab 
tinglaydi. 
(I.Rah.).Bu gaplar bir qarashda kesimsiz, faqat egadan 
iborat gaplardek tasavvur uyg‗otadi
. 
Biroq gaplarni zamonlar bo‗yicha 
paradigmaga solsak, quyidagi ko‗rinish hosil bo‗ladi: 
1.
 
Кeng sahro – Кeng sahro edi. 
2.
 
Tun – Tun edi. 
Demak, atov gap – hozirgi zamon ko‗rinishidagi kesimdan iborat 
egasiz gap. Qiyoslang: 
1.
Navbahor, ochildi gullar, sabza bo„ldi bog„lar. 
(Muq.) 
2.
Hamon yodimdadir, gul chog„i erdi.
(Uyg‗., I.Sult.) 
3.
Кo„rishgan maskanim, gul bog„i erdi. 
(Uyg‗., I.Sult.)