O‘zbeкiston respubliкasi



Download 3,47 Mb.
Pdf ko'rish
bet160/382
Sana14.06.2022
Hajmi3,47 Mb.
#669866
1   ...   156   157   158   159   160   161   162   163   ...   382
Bog'liq
hozirgi ozbek tili

Orttirma nisbat. 
Orttirma nisbat shakli quyidagilar: 
-dir 
(
-tir)
: chizdir, yondir, urintir; 
-gaz 
(
-giz,- g‘az, -g‘iz, -kaz, -kiz, -qaz, -qiz
)
: ko„rgaz, kirgiz, 
turg„iz, yutqiz, o„tqaz, ketkiz, yurg„az; 
-
(
i
)
t
: o„qit, ishlat, tugat, boshlat, yurit, kirit; 
-iz
: oqiz, tomiz, emiz; 
-ir: 
bitir, uchir, pishir, qochir, ochir, shoshir, oshir, botir, qotir; 
-ar
: chiqar, qaytar; 
-
sat
: ko„rsat. 
Orttirma nisbat UGMsi«harakat bajaruvchisini orttirish, jarayonga 
«ortiqcha» bajaruvchini kiritish va o‗timsiz fe‘lni o‗timli fe‘lga 
aylantirish». Orttirma nisbatda ish-harakatning subyekti ortib, ular 
bevosita va bilvosita subyektga ajraladi: 
Halim o„qidi. Halim ukasini 
o„qitdi. 
Birinchi gapda subyekt bitta. Ikkinchi gapda esa ikkita bo‗lib, 
Halim 
bilvosita, 
ukasi 
bevosita bajaruvchilar. Bevosita subyekt 
unchalik ahamiyatli bo‗lmaydi, shuning uchun u ko‗p holda 
ifodalanmay qolaveradi. 
Orttirma nisbat shakli fe‘lga birdan ortiq qo‗shilishi mumkin. 
Bunda avvalgi bevosita subyekt bilvosita subyektga aylanib 
ketaveradi: 
Halim to„ladi. Halim ukasiga to„latdi. Halim ukasiga 
to„lattirdi. 
Jumla g‗alizligi kelib chiqmasligi uchun keyingi gapdagi 
bevosita subyekt tushirib qoldirilgan. 
Orttirma nisbat shaklli fe‘l semantikasida ma‘noviy siljish ro‗y 
berib, unga xos morfema ajralmaydigan holga kelib qolishi ham 
mumkin: 
tuzatmoq, surishtirmoq, solishtirmoq, yaratmoq

uyg„on, 
yupan, erkalatmoq, 
(dalil,misol) 
keltirmoq 
tipidagi fe‘l ham shular 
jumlasidan. 
Orttirma nisbat shakli o‗timsiz fe‘lni o‗timliga aylantiradi. 
Majhul nisbat. 
Majhul nisbat 
(-i)l 
va 
(-i)n 
shakllari yordamida 
hosil qilinadi: 
yuvildi, tozalandi, aytildi, gapirildi, olindi 
kabi. Bu 
nisbatli fe‘l «subyektsizlashadi», aniqrog‗i, obyekt ustuvorlashib, ega 


209 
vazifasiga o‗tadi, mantiqiy obyekt grammatik ega maqomini oladi: 1. 
Bu yerda chetan bilan 

Download 3,47 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   156   157   158   159   160   161   162   163   ...   382




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish