O‘zbeкiston respubliкasi

i
, sening qarish
ing; 
3)
 
«aniqlanmishni aniqlovchiga bog‗lash»: 
qovun bozor
i
, 
go„sht do„kon
i. 
Bu OGMlarning har biri bog‗lanayotgan so‗zlarning xususiyatiga 
bog‗liq ravishda qator XGMlarda yuzaga chiqishi mumkin: 
bolaning 
ota
si
, gulning barg
i
, Mohigulning kitob
i
, qizlarning bitta
si
. Masalan, 
bola va ota orasida qarindoshlik munosabati bo‗lganligi sababli 
ularning ifodalovchilari bo‗lgan 
bola 
va 
ota 
so‗zi egalik shakli bilan 
bog‗langanda, XGM «qarindoshlik» bo‗ladi. 
Ilhomning kitob
i 
birikuvida uch xil XGM yuzaga chiqadi: «Ilhom yozgan kitob», 
«Ilhomga qarashli kitob», «Ilhom haqidagi kitob». 
EКning ikkinchi OGMsi bog‗liq qurshovda – aniqlanmish 
vazifasida harakat nomi, sifatdosh, ba‘zan fe‘ldan yasalgan ot kelgan 
so‗z birikmalarida voqelanadi. Bunday birikmalarda aniqlanmish 
harakat-holat ma‘nosida, qaratqichli aniqlovchi esa foil/subyekt 
ma‘nosiga ega bo‗ladi: 
Sitoraning kelish
i
, Muniraning aytgan
i 
kabi. 
EКning uchinchi OGMsi so‗z birikmalari tuzish, so‗zlararo 
sintaktik aloqani o‗rnatish uchun xizmat qiladi. Misollar: 

---

186 
Astrobodning bir kun
i 
bir yilga teng
. (Oybek) 
Oygulning yo„qlig
i
dan 
bo„ldi
. 
EК shakllarining sintaktik vazifa bajarishi – otli birikma hosil 
qilish vazifasi asosida tadqiqotchilar turkiy tillar so‗z birikmalari 
tizimida ham, gap qurilishida ham alohida qurilish – possesiv 
(qarashlilik) qurilishi mavjudligini qayd etadi va possesiv qurilish 
nominativ qurilishga qarama-qarshi qo‗yiladi. Haqiqatan ham, istagan 
turdagi gap qaratuvchi birikma variantiga ega bo‗lishi mumkin: 
qizlardan bitta – qizlarning bitta