O‗zbekiston respublikasi

Aylanish tezligining aniqlovchilari³⁶Irving Fisher shuni isbotladiki, pulni aylanish tezligi iqtisodiy sub‘ektlarning transaksiya qilishi bilan bog‗liqligini ko‗rsatdi. Agar bitim qilinayotganda hisob kitob schyotlari ishlatilayotgan bo‗lsa va kredit kartochkalar, demak iqtisodiyotda ishlab chiqilgan tovar va xizmatlarga to‗lash uchun kamroq pul kerak bo‗ladi (Mi PxYga nisbatan)va aylanish tezligi (PxY)/M kattalashadi. Teskarisiga agar aholi sotib olganiga naqd to‗lasa yoki chek bilan o‗sha nominal daromad darajasida ko‗proq pul kerak bo‗ladi va aylanish tezligi pasayadi. Bunda Fisher taxmin qilgan ediki qisqa muddatda aylanish tezligini doimiy deb hisoblash mumkin chunki institutsional va texnologik faktorlar sekin o‗zgaradi.
Haqiqatda Fisher ayirboshlash tenglamasini iqtisodiyotda nominal tranzaksiya qiymati PTga nisbatan ishlab chiqqan edi:

MV_T=PT,

P-tranzaksiyaning o‗rtacha bahosi; T- yiliga transaksiyalar miqdori V_T=PT/M-transaksiyada pulning aylanishtezligi
Transaksiyaning nominal qiymatini aniqlash qiyin bo‗lgani uchun, miqdoriylik nazariyada yalpi ishlab chiqarish- Ydan foydalanilgan. T=vY deb faraz qilib qaerda v = doimiy proporsiyalik koeffitsenti, Fisher tenglamasidan quyidaiga egabo‗lamiz:
MV_T=vPY yoki V=tˆ/v
Pulga bo„lgan talab Fisherning miqdoriylik nazariyasini yana bir talqini, uni pulga bo‗lgan talab tarafdan, ya‘ni odamlar o‗zlarida saqlamoqchi bo‗lgan pullari nuqtai nazaridan qarashdir.
Aholi qo‗lidagi pullar miqdorini o‗rgangan holda berilgan umumiy daromad darajasiga ko‗ra, pulning miqdoriy nazariyasini pulga bo‗lgan talab sifatida qarash mumkin. Bunga biz tenglamani ikki tomonini V ga bo‗lib ko‗ramiz
M =¹xPY,
𝑉
Qayerdaki nominal YaMM PxY PY kabi yozilgan. Pul bozori muvozanatda
bo‗lganda, aholi qo‗lidagi pul M pulga bo‗lgan talabga teng bo‗ladi. K=1/Ydeb
bu erda k = const chunki V = const tenglamani quyidagicha yozamiz :
M^d=kxPY
Tenglama shuni qayd qiladiki, bitimlar hajmi berilgan YaMM bo‗yicha qilinadiganlar PY pulga talab M^d ko‗rsatkichini aniqlaydi. Bundan Fisherning pul miqdorining asosiy xulosasi kelib chiqadi: pulga talab asosan daromadga bog‗liq va foizli stavka pulga bo‗lgan talabga ta‘sir ko‗rsatmaydi.