O‘zbеkiston rеspublikаsi

Nazorat va muhokama uchun savollar

1. 
   “Daromad-iste’mol” chizig‘i nimani ifodalaydi?
   
2. 
   “Engel egri chiziqlari” deb nimaga aytiladi?
   
3. 
   “Narx-iste’mol” chizig‘i nimani ifodalaydi?
   
4. 
   Daromad samarasi qanday holatda yuz beradi?
   
5. 
   Almashtirish samarasi qanday holatda yuz beradi?
   
6. 
   Yakka va bozor talabi qanday farqlanadi?
   

8. 
   bob. BOZOR VA TAVAKKALCHILIK
   

1. 
   Noaniqlik sharoitida tanlov
   

Kelajakka taalluqli har qanday harakat noaniq natijaga ega. Daromadlarimizning bir qismini bankka depozitga joylashtirganimizda bankdan pulni qaytarib oladigan davrda uning xarid quvvati qancha b o‘lishini bilmaymiz, negaki o‘tadigan davr oralig‘ida inflyasiya sur'atlari qanchalik o‘sishi bizga noma'lum. Yoki biror maqsadda bankdan uzoq muddatli kredit olib, uni kelgusida oladigan daromadlarimizdan qoplashni rejalashtiramiz. Ammo kelgusida oladigan daromadlarimiz har doim ham aniq bo‘lavermaydi.

Bugun xarid qilingan aksiyaning bo‘lg‘usi qiymati ham bizga noma'lum, chunki biz aksiyasini xarid qilgan aksiyadorlik kompaniyasining kelgusidagi moliyaviy holati, obro‘-e'tibori va dividend siyosati fond bozorlarida aksiya qiymatiga kuchli ta'sir ko‘rsatadi.
Tadbirkorlik faoliyati — tadbirkorlik faoliyati sub'ektlari tomonidan amalga oshiriladigan, tavakkal qilib va o‘z mulkiy javobgarligi ostida daromad (foyda) olishga qaratilgan tashabbuskor faoliyat. Demak, tadbirkorlikka yoki daromad olish uchun tikilgan kapitalning qiymati kelgusida undan olinadigan daromad qiymatiga bog‘liq ekan, demak u noaniqlik va risk (tavakkalchilik) bilan b o‘langan ekan.
Risk (tavakkalchilik) – bu har qanday usul bilan baholangan ehtimollik, noaniqlik esa baholab b o‘lmaydigan holat.
Noaniqlik sharoitida iste'molchilar tomonidan ham, ishlab chiqaruvchilar tomonidan ham sotuvchi va xaridorlar sifatida qaror qabul qilishga to‘g‘ri keladi va bu qabul qilingan qarorlar albatta, ma'lum darajadagi risklar (tavakkalchilik) bilan bog‘liq bo‘lishi mumkin. Noaniqlik cheklangan resurslarni samarasiz taqsimlanishiga, ortiqcha sarflarga, vaqtni yo‘qotishga olib keladi.
Shu vaqtgacha biz barcha ko‘rsatkichlar (narx, iste’molchi daromadi, ishlab chiqarilgan mahsulot miqdori, olinadigan foyda, xarajatlar) aniq berilgan deb keldik. Lekin, real hayotda bozor sub’ektlari tomonidan qabul qilinadigan qaror noaniqliklar bilan bog‘liq. Ma’lumki, to‘g‘ri qaror qabul qilishning asosiy sharti - bu axborot. Noaniqlik sharoitida qaror qabul qilish deganda, to‘liq axborot bo‘lmaganda qaror qabul qilish tushuniladi. Biror voqea yoki hodisa to‘g‘risida axborot to‘liq bo‘lmasa, qabul qilingan qaror salbiy oqibatlarga, ya’ni ma’lum yo‘qotishlarga olib keladi. Ushbu yo‘qotishlar tavakkalchilikni bildiradi.
Noaniqlik sharoitida qaror qabul qilishda tavakkalchilik (yo‘qotish) darajasini bilish, uni oldini olish uchun, tavakkalchilik darajasini kamaytirish uchun, chora tadbirlar ko‘rishga imkon beradi.