O‘zbеkiston rеspublikаsi

Kutiladigan miqdor - bu mumkin bo‘lgan barcha natijalarning o‘rtacha o‘lchangan qiymatlari. Bu yerda har bir natijaning ehtimoli ushbu mos qiymatlarning takrorlanish chastotasi yoki o‘lchovi.

E(X )  ₁х₁   ₂ х₂

• 
     _n x_n
  

 _ _i x_{i ,}
i1

Bu yerda:
n
^x_i - mumkin bo‘lgan natija;
^ _i - ushbu natijaning paydo bo‘lish

ehtimoli, ^{ i}
i1
 1 _.

Masalan, firma yangi mahsulot ishlab chiqarmoqchi, agar firmaning yangi mahsuloti bozorda muvaffaqiyatga erishsa, har bir aksiyani 10000 so‘mdan sotish mumkin, agar muvaffaqiyatga erishmasa, bir aksiya uchun 1000 so‘m olinadi. Firma mahsulotining bozorda muvaffaqiyatga erishish ehtimoli 0,6 ga teng bo‘lsa, kutiladigan dividend qiymati quyidagicha aniqlanadi:

E( X )  0,610000  0,4 1000  6400
so‘m/aksiya.

Chetlanish - bu haqiqiy natija bilan kutiladigan natija o‘rtasidagi farq bo‘lib, u tavakkalchilikdan (yo‘qotishdan) darak beradi. Ushbu farq qancha katta bo‘lsa yo‘qotish, ya’ni tavakkalchilik ham shuncha yuqori bo‘ladi. Faraz qilaylik tadbirkorning bir oylik soliq to‘lovi 400 ming so‘m, soliq to‘lashdan qochganlik uchun jarima 10 000 ming so‘m. Agar soliq inspeksiyasining yashirgan soliqni aniqlash ehtimoli 1/5 bo‘lsa, tadbirkor uchun natijaning kutiladigan qiymati:
E (x) = 4/5 × 400  1/5 × 10 000 = 320  2000 =  1 680 ming so‘m.
Demak, soliqdan qochish tadbirkorga foyda keltirishdan ko‘ra zararli ekan.

Noaniq holat natijalarining mumkin bo‘lgan chegaralari – o‘zgaruvchanlik deb ataladi. Faraz qilaylik talaba o‘qishdan keyin qo‘shimcha ish izlayapti. Uning uchun ikkita variant mavjud. Birinchisi, firmada sotish bo‘yicha menedjer bo‘lib ishlash, unda sotilgan mahsulotdan % shaklida maosh oladi. Agar tovar aylanmasi yaxshi bo‘lsa, oyiga 1 500 ming so‘m, yomon holatda esa 800 ming so‘m maosh olish ehtimoli bor. Sotish hajmini yaxshi yoki yomon bo‘lish ehtimoli 1/2.
Ikkinchi variant firma adminstrasiyasida qat'iy belgilangan oklad bo‘yicha maosh olish. Bunda maosh miqdori 900 ming so‘m, ammo shtat qisqarib, talaba ishsiz qolishi va bo‘shaganda 700 ming so‘m kompensasiya olishi mumkin (ehtimoli
10 %). Quyidagi 8.1-jadvalda mumkin bo‘lgan natijalar va ularning ehtimoli keltirilgan.