O’zbekistоn respublikasi

6-rasm. Kimyoviy tolalar olish usullari. 
Eritmani filyer orqali siqib o'tkazib ip olish sxemasi yuqorida keltirilgan. Olingan 
tola(ip) pardozlash (aralashmalardan tozalash, moylash yoki emulsiyalash) va mexanik 
ishlovdan, ya'ni cho'zish, qirqish, burash va o'rash amallaridan o'tkaziladi. Kimyoviy 
tolalarni olish usullari -rasmda ko'rsatilgan. 
Viskozani bu usulda olishda ( 6, a-rasm ) viskoza eritmasi filtrlar (1) orqali 
nasoslar yordamida yigiruv mashinalariga o'tadi. So'ngra u filtr teshigi (3) orqali otib, sulfat 
kislota eritmasi solingan tindirish vannasi (2) ga tushadi. Bu yerda viskoza yana 
sellulozaga aylanadi va ingichka egiluvchan iplar hosil qiladi. Bu iplar taranglash valiklari 
(4) orqali bobina (5) ga o'raladi. 
6, b -rasmda atsetat tolani quruq usulda olish sxemasi keltirilgan. Bunda filtr (1) 
dan chiqayotgan eritma oqimlari (2) havo ta'sirida qotadi. Havo erituvchining tez bug'lanib 
ketishiga yordam beradi. Iplar shaxta (3)da shakllanadi, rolik (4) da moylanib, bobina (5) 
ga o’raladi. 
6, d-rasmda kapron iplarini quruq usulda olish chizmasi ko'rsatilgan. Uvoqlar 
tarzidagi kaprolaktan bunker (1) dan issiq eritish panjarasi (2) ga uzatiladi va u yerda 
suyuqlanadi. Suyuqlanma filtr (3) orqali filyer (4 ) ga haydaladi va uning teshigi orqali 
o'tkaziladi. Oqimlar puflash kamerasi (5) ga kiritiladi. U yerda bug'lash shaxtasi (6)dan 
o'tib qaytadi, valik (7) da maydalanadi, valiklar (8) va (9 ) da cho'ziladi hamda bobina (10) 
ga o'raladi. 
Uzluksiz elementar kimyoviy tolalar tayyorlashda, asosan, quruq usul, shtapel 
tolalar tayyorlashda esa ho'l usul qo'llaniladi. Shtapel tolalar tayyorlashda 1200-5000 yoki 

---

16 
hatto 12000-15000 teshikli, uzluksiz tolalar tayyorlashda esa 100-200 teshikli filyerlar 
ishlatiladi. 
Sun'iy va sintetik tolalar ko'pincha kalta shtapel tolalar tarzida paxtaga aralashtirib 
ishlatiladi. Bunday aralash yigirilgan ipdan to’qilgan gazlamalar ajoyib kompleks iste'mol 
xossalariga ega bo'ladi. Kompleks iplar, asosan, kombinatsiyalangan hajmiy ip, shakldor 
shnur yoki teksturalangan chirmov tarzida (mebelbop-dekorativ gazlamalar to'qish uchun) 
ishlatiladi. Ular paxta iplarga qo'shib buraladi yoki gazlamadagi iplar sistemasidan birida 
(tanda yoki arqoqda) ishlatiladi.