O’zbekiston respublikasi transport vazirligi toshkent davlat transport universiteti

3.2 SHifrator va Dishfratorni Sintez qilish

Kirishlariga uzatiladigan mantiqiy signal 1ni kodli kombinasiya bo’yicha chiqish shinalariga mos ravishda aylantiruvchi qurilmaga shifrator (koder) deb ataladi. Shifrator masalan, raqamli tizimlariga axborotni kiritish qurilmalarida qo’llaniladi. Ushbu qurilmalarda klavishni tegishli tugmasini bosganda shifratorning ma’lum kirishiga signal uzatiladi va uning chiqishida ikkilik sanoq tizimidagi sonlar paydo bo’ladi. Aytaylikki o’nlik sonlarni ikkilik sonlarga aylantiruvchi hisoblash tizimini ishlash tartibini ko’rsatish uchun shifratorni qurish talab etilsin. Kirish va

chiqishlariaro mos bo’lgan o’zgaruvchan qiymatlar 3.4-jadval asosida keltirilgan holat bo’yicha quyidagini hosil qilamiz:

z1
= x1 x3 x5 x7 x9 ;
z2
= x2 x3 x6 x7 ;

z4

= x4 x5 x6 x7 ;

z8

= x8 x9 .

VA-INKOR elementlarida bajarilgan shifrator uchun mantiqiy ifoda tizimi quyidagini tashkil etadi:

z₁ = x₁ x₃ x₅ x₇ x₉ = x₁ x₃ x₅ x₇ x₉ = x₁ | x₃ | x₅ | x₇ | x₉ ;


z₂ = х₂ | х₃ | х₆ | х₇ ;


z₄ = х₄ | х₅ | х₆ | х₇ ;


z₈ = х₈ | х₉ .

SHIFRATOR
1.

3.2-rasm. Shifratorni shartli belgilanishi

3.3-rasm. Deshifratorni shartli belgilanishi
Turli kodli kombinasiyalarni tanib oluvchi qurilma deshifrator (dekoder)	(4-

rasm) deb ataladi. To’rt elementli kombinasiya signallari deshifrator kirishiga uzatiladi. Kodli kombinasiya turi bog’liq holda mantiqiy 1 kirish signali faqat bitta aniq chiqishda paydo bo’ladi, qolgan hammasida mantiqiy 0 signali hosil bo’ladi.

Shunday qilib, har bir kodli kombinasiya kirishida o’zining chiqishlari mos keladi, va agar to’rt elementli kodli kombinasiyada 2⁴ bo’lsa, deshifratorning maksimal chiqishida 16 soni bo’ladi. O’nlik sonni aniqlash uchun deshifratorni qurishni ko’rib chiqamiz. Ikkilik to’rt elementli kodlarni o’nlik son raqamlarida aylantirib aniqlash uchun deshifratorini qurishni ko’rib chiqamiz. Ikkilik va o’nlik sonlariga moslik 1-jadvalda keltirilgan.

Hamma chiqish o’zgaruvchilarining qiymatlari quyidagicha mantiqiy ifodada aniqlanadi:

z0

=

1 ^;

z1 =

8

4

2 ^х1^;

х

8

х

4

х

2

х

х

х

х

^z2

=

4 ^х2

1 ^;

z3 =

8

4 ^х2 ^х1^;

х

8

х

х

х

х

……………………….………………..


z₁₄ = х₈ х₄ х₂ х₁ ; z₁₅ = х₈ х₄ х₂ х₁ .


VA-INKOR elementlarni qo’llashda chiqishlarida inversiyali qiymatdagi o’zgaruvchilar qabul qilinadi:

z0

=

8 |

|

|

1 ;

z1 =

8 |

4 |

2|х1;

х

х

4

х

2

х

х

х

х

z2

=

8 |

4

| х2

|

1 ;

z3 =

8 |

4|х2|х1;

х

х

х

х

х

……………………………….………………..

z₁₄ = х₈ | х₄ | х₂ | х₁ ; z₁₅ = х₈ | х₄ | х₂ | х₁ .


z₁ = x₁ x₃ x₅ x₇ x₉ = x₁ x₃ x₅ x₇ x₉ = x₁ | x₃ | x₅ | x₇ | x₉ ; z₂ = х₂ | х₃ | х₆ | х₇ ;


z₄ = х₄ | х₅ | х₆ | х₇ ;


z₈ = х₈ | х₉ .

№		X1	X2	X3	X4	X5	X6	X7	X8		Y5			Y4			Y3			Y2			Y1
1		1	0	0	0	0	0	0	0		0		1			1			0			1
2		0	1	0	0	0	0	0	0		0		1			1			1			1
3		0	0	1	0	0	0	0	0		1		0			0			1			0
4		0	0	0	1	0	0	0	0		1		0			0			1			1
5		0	0	0	0	1	0	0	0		1		0			1			0			0
6		0	0	0	0	0	1	0	0		1		1			0			0			1
7		0	0	0	0	0	0	1	0		1		1			1			0			0
8		0	0	0	0	0	0	0	1