O’zbekiston Respublikasi Sog’liqni saqlash vazirligining 2019 yil "25"areldagi "107" sonli buyrug’ining2-ilovasi bilan fan dasturi ro’yxati tasdiqlangan

3.Boshqa fanlar bilan vertikal va gorizontal integratsiyasi.-anatomiya,-normal va patologik fiziologiya,-sotsiologiya, psixologiya,-farmokologiya,-dietologiya,-mikrobiologiya va immunologiya,-bolalar yuqumli kasalliklari,-bolalar jarroxligi,-terapiya,-akusherstvo va ginekologiya.

4.Mashg’ulotlar mazmuni

4.1.Nazariy qism.

Embriogenezi

Yurakning rivojlanishi homiladorlikning 2-haftasidan boshlanadi.

2 ta alohida joylashgan yurak murtakchasi hosil bo’ladi.Ikkala murtakcha ham endo- mio-, epikardlardan iborat.Murtakchalar homila boshining kaudal (pastki, ichak trubkasining old qismida simmetrik joylashgan.Murtakchalar bir-biriga qo’shilib birlamchi yurak naychasini hosil qiladi.Yurak naychasining chet qismiga yurak piyoz boshchasi bulbus cordis deyiladi.Yurak piyozboshchasidan keyin yurak qorinchasi va undan keyin yurak bo’lmachasi joylashadi.Yurak bo’lmacha qismidan pastroqqa vena bo’shlig’i (sinus venozus) takomillashib, bunga vena qonlari quyiladi.Homilaning 3-haftasida yurak naychasi lotincha “S” harfi shaklini oladi.4-haftada birlamchi yurak nayidan 3 ta bo’lakchani ajratish mumkin.

1-yurak bo’lmasi 1-yurak qorinchasidan atrio-ventikulyar ariqcha, 1-yurak qorinchasi bulbus cordisdan ventrikulyar -bulьbar ariqcha bilan ajraladi.Bu ariqchalarda 1-yurak trubkasi torayib yostiqchalar paydo qiladi.Bu yostiqchalar keyinchalik yurak to’siqlari va klapanlarini paydo qiladi.Homilalikning 4-haftasida bo’lmachalararo to’siq paydo bo’ladi.1-to’siq septum primun oldinga, pastki bo’lmacha va qorinchalararo teshikka tomon o’sadi.6-haftadan bu to’siq bo’lmachalararo oval teshikni saqlab qolgan holda ikkala bo’lmacha oralig’ini ajratib turadi.6-haftada yurak 3 kamerali ko’rinishni oladi.7-haftada 1-to’siq yonida o’z oval teshigiga ega bo’lgan 2-to’siq o’sib u 1-oval teshikni berkitadi, natijada qon faqat bir yo’nalishga, ya’ni bosimi ko’p bo’lgan o’ng bo’lmachadan chap bo’lmacha tomon oqadi.Bola tug’ilgach chap bo’lmachadagi yuqori bosim tufayli har ikki to’siq qisilib, bir-biriga qo’shilib bitib ketadi, bu esa oval teshikning berkilishiga sabab bo’ladi.Homiladorlikning 5-haftasida qorinchalararo to’siq hosil bo’lib, u qorinchani ikkiga bo’ladi.Qorinchalararo to’siq yuqorigi mushak va pastki vebroz to’qimalardan tashkil topgan.Yurak to’siqlari shakllanishining nihoyasida yurak qon-tomirlar klapani paydo bo’ladi.Embrionning 28-30-kunligidan yurakning o’tkazuvchan sistemasi taraqqiy eta boshlaydi.Demak homiladorlikning 8-haftasi oxiridan yurakning chap va o’ngga bo’linishi o’z nihoyasiga yetadi.Homilada qon aylanishi Embrional hayotning boshlang’ich davrida toki xorion vorsinkalari va kindik qon-tomirlari paydo bo’lguncha bo’lgan davrda homila kerak bo’lgan moddalarni gistotrofik yo’l bilan onasining to’qimalaridan oladi.

Yo’ldosh orqali qon aylanish homiladorlikning 3-4-haftasidan boshlanadi. Onaning qoni bachadon arteriyasi orqali yo’ldoshning vorsinkalari aro bo’shlig’iga boradi.Vorsinka tomirlarida oqib turgan homila qoniga quyilmay, alohida holda aylanib oqib turadi.Bu yerda qon aylanish sekinlashib, vorsinkalar epiteliyasi hujayralarning faol ishtiroki tufayli homila qoniga (osmos qonuniga binoan) uning uchun zarur moddalar o’tib, homiladan moddalar almashinuvining oxirgi mahsulotlari ona qoniga o’tadi.Homila uchun zarur bo’lgan barcha mahsulotlar yo’ldosh xorion vorsinkalari kapilyar tarmog’idan kindik venasiga so’riladi.Kindik venasi kindik teshigi orqali homila organizmiga o’tib pastki kovak venasiga quyilishdan oldin jigarga tarmoq beradiKindik venasining qolgan qismi Arantsiev yo’lchasi nomi bilan pastki kovak venasiga quyiladi va homila tanasining pastki qismidan kelayotgan vena qoni bilan qo’shilib ketadi. pastki kovak venaga jigar orqali o’tgan qon ham quyiladi.Pastki kovak venadagi aralash qon ( kislorodga boy) o’ng bo’lmachaga quyiladi.Homila tanasining yuqori qismidan yig’ilgan toza venoz qon yuqori kovak vena orqali o’ng bo’lmachaga quyiladi.O’ng bo’lmachaga tushgan bu ikki qon oqimi butunlay aralashmay, yuqorigi kovak vena orqali kelgan qon o’ng bo’lmacha vena teshigi o’ng qorinchaga quyiladi.Pastki kovak venasi orqali aralash qonning asosiy qismi oval teshigi chap bo’lmachaga o’tadi.Demak o’ng qorinchaga tushgan qonda kislorod oz, chap bo’lmachadagi qon tarkibida esa kislorod ko’p.Aortaning boshlanish qismidan kislorodga boy bo’lgan qon bilan homila tanasining yuqori qismi bosh miya, yurak tomirlari va qo’llar ta’minlanadi.