O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi

MEKON KISLOTA 
 
Mekon kislotasi opiy tarkibida, undagi alkaloidlar bilan birikkan holda 
uchraydi. Eritmasini uzoq qaynatilsa uglerod (IV) oksidiga va komen 
kislotasigacha parchalanadi, so‘ng fenol xossasini beruvchi v-oksipironga 
aylanadi. Mekon kislotasi sovuq suvda , etil spirtida, dietil efirida yomon 
eriydi, issiq suvda va qaynoq etil spirtida yaxshi eriydi. Kislotali muhitdan 
organik erituvchilar bilan ekstratsiyalanadi.
O
O
OH
COOH
HOOC

---

19 
Biologik ob’ektni kimyo toksikologik tahlilida morfin, kodein, narkotin va boshqa opiy 
alkaloidlari aniqlangan taqdirda albatta mekon kislotasiga ham tekshiriladi. Asosiy opiy 
alkaloidlari va qo‘shimcha mekon kislotasini aniqlanilishi opiy iste’mol qilinganligini isbotlaydi.
Mekon kislotasini biologik ob’ektdan ajratib olish. 
Biologik ob’ekt xlorid kislotasi bilan 
nordonlashtiriladi va etil spirti bilan bo‘ktiriladi, so‘ng filtrlab ajratiladi. Filtratni suv 
hammomida quriguncha porlatiladi. Quruq qoldiq suvda eritilgach, qaynaguncha qizdiriladi, 
so‘ng unga magniy oksidi qo‘shilib chayqatiladi, hamda issiq holda filtrlanadi. Filtratni kam 
xajm qolgunga qadar porlatilib xlorid kislota eritmasi qo‘shib, so‘ng mekon kislotasi uchun 
tekshiruv olib boriladi.
O
O
OH
COOH
HOOC
+ M gO M g + H
2
O
O
O
OH
COO
OOC
CHinligini aniqlash. 
1.Temir (III) xloridi bilan reaksiyasi
. YUqoridagi tartibda ajratib 
olingan eritmaga temir (III) xloridi eritmasidan tomizilsa, qizil-qon rangi hosil bo‘ladi. Rang 
qizdirilsa o‘zgarmaydi. 
2. UB-spektri bo‘yicha aniqlash
. Mekon kislotasi suvli eritmasida 210, 284 va 303 nm ga 
teng spektral maksimumlar hosil qiladi.
Tavsiya etilgan usulda mekon kislotasini ovqat qoldiqlari, peshob, qusuq massalaridan ham 
ajratib aniqlash mumkin.
MEKONIN 
Mekonin ko‘knori o‘simligidan olingan opiy tarkibida va ayrim 
o‘simliklarda ham uchraydi. Sof holda 1020S da suyuqlanadigan oq 
kukun, ishqor eritmalarida erib, tuz hosil qiladi, u suvli eritmalarda tez 
gidrolizlanadi. 
Narkotin va gidrostinga kuchsiz qaytaruvchilar ta’sir etdirilsa 
mekoninga aylanadi, shuningdek uni narkotin eritmasini qaynatib ham hosil qilish mumkin.
Mekonin sovuq suvda (1:700) yomon, issiq suvda (1:22), etil spirtida, dietil efirida, 
benzolda va xloroformda yaxshi eriydi. Mekonin kislotali muhitda organik erituvchilar bilan 
yaxshi ekstraksiyalanadi.
Mekonin tibbiyotda qo‘llanilmaydi, toksikologik ahamiyatga ega emas, ammo uni 
aniqlanishi opiy iste’mol qilinganlikni tasdiqlaydi.