O‘zbekiston respublikasi sog‘liqni saqlash vazirligi

 
Tarkibi. 
Valeriananing maydalangan ildiz va ildizpoyasi  
- etarli miqdorda. 
40% li etil spirti  
 
 
 
 
 
- etarli miqdorda. 
 
Kerakli asbob-usukunalar va yordamchi materiallar. 
1. 
10,0 g valeriana ildizi va ildizpoyasi. 
2. 
Hajmi 100 ml bo‘lgan, og‘zi zich yopiladigan shisha idish. 
3. 
Perkolyator - 2 ta. 
4. 
Yig‘gich kolba - hajmi 200 ml bo‘lgan. 
5. 
Shisha tayoqcha, filtr qog‘ozi, doka va chinni bo‘lakchalari. 
6. 
Bug‘latgich. 
7. 
40% li etil spirti - etarli miqdorda. 
Ishni bajarish tartibi: 
Hajmi  100  ml  bo‘lgan,  og‘zi  zich  yopiladigan  shisha  idishga  10,0  g  1-8  mm  kattalikda 
maydalangan  xom  ashyo  solinib,  ustiga  10  ml  40%  li  etil  spirtidan  solinadi  va  aralashtirilib, 
bo‘ktirish uchun xona haroratida 4-6 soatga qoldiriladi. 
Belgilangan  vaqt  o‘tgandan  so‘ng  perkolyator  tubiga  4  qavatli  doka  joylashtirilib, 
bo‘ktirilgan xom ashyo shisha tayoqcha yordamida perkolyatorga solinadi va  shibbalanadi. Xom 
ashyo orasidagi xavoni chiqarish maqsadida pekrolyatorning jo‘mragi ochilib, toki ajratma oqib 
chiqqunga  qadar  40%  li  etil  spirtidan  solinadi.  Jo‘mrak  suyuqlik  chiqishi  bilan  berkitilib,  oqib 
chiqqan suyuqlik perkolyatorga qaytadan solinadi va xom ashyo ustida ―oynasimon yuza‖ xosil 
bo‘lgunga qadar toza ajratuvchi solinadi. 
Perkolyatorning  og‘zi  2  qavatli  polietilen  bilan  berkitilib,  24  soatga  xona  haroratida 
qoldiriladi. Belgilangan vaqt o‘tgandan so‘ng quyidagi tenglama bilan xisoblangan tezlikda, xom 
ashyodan ta'sir etuvchi modda tugagunga qadar ajratma olinadi: 
V  =  K

S 
Bu erda   
V  - ajratma olish tezligi 
K  - doimiy son, u 0,5 ga teng 
C  - perkolyatorga solingan xom ashyo miqdori, g 
Perkolyatordan yig‘gichga qanday tezlikda suyuqlik oqib tushsa, xuddi shu tezlikda 
yuqoridagi pekrolyatordan toza ajratuvchi tushib turishi, shuningdek ish jarayonida doim xom 
ashyo ustida ―oynasimon yuza‖ saqlanib turishi kerak.  

---

 
192 
 
Bu jarayon xom ashyo tarkibida ta'sir etuvchi modda tugagunga qadar olib boriladi. Xom 
ashyo tarkibidagi ta'sir etuvchi moddaning bor yoki yo‘qligi suyuqlikning rangini o‘zgarishi yoki 
asosiy ta'sir etuvchi moddaga nisbatan sifat reaktsiyasini qilib ko‘rish orqali aniqlaniladi. 
Xom ashyo tarkibida asosiy ta'sir etuvchi modda tugagandan so‘ng, begona moddalardan 
tozalash maqsadida ajratma bir necha kunga tindirib qo‘yiladi va belgilangan muddat o‘tgandan 
so‘ng qat-qat filtr orqali suziladi. So‘ng xaydash asbobida spirt mo‘'tadil bosimda xaydab 
olinadi. Suvli qoldiq esa vakuum bug‘latgich asbobida quyuq xolga kelguncha bug‘latiladi. 
Ishlatilgan xom ashyodan spirt suv bilan yuvish orqali ajratib olinadi.