O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi u. X. Xasanov fuqaro muhofazasi va tibbiy xizmati

Download 2,55 Mb. bet 61/179 Sana 11.01.2017 Hajmi 2,55 Mb. #132

Bu sahifa navigatsiya:

• Odamlarning berganidan song nurlanish
• Kimyoviy zaharlovchi moddalarni samolyotlar yordamida qollanilganida zararlangan havoning xavfli yoyilishi (chuqurligi)
• Kimyoviy zaharlovchi moddalarning chidamliligi
• Zaharlovchi modda xili Shamol tezligi, metr/sekund Tuproqning harorati
• MIYA HUJUMI”interaktiv usuli.

Portlash jarayoni yo`z			Odamlarning o'rtacha
Odamlarning
berganidan so'ng nurlanish				bir-kecha kundo`zdagi			berkinchoqlardan
boshlangan vaqtni inobatga				himoyalanish koeffitsiycntiga			chiqqandan so'ng
olgan holda nurlanish				ko'ra, yashirinish vaqti			tartib saqlash
dozasining quvvati R/s							muddati. kecha-
							kundo`zlar
1 s 2s 3s	4s	5s	6s	4 5 6 8	1 2	1 5	Sha-	Qish-
							harda	loqda
100 5 0 3 0	20	1 0	6	6 2,5 -			4	4
125 6 3 3 9	25	1 3	8,5	116 -			4	4
150 7 5 4 3	30	1 5	1 0	16 9.5-			4	4
200 97 65	40	2 1	1 5	3 0 19 8.5 3,5 -	-	-	4	1 5
250 122 83	50	25	1 9	4 8 30 16 8.5 5.2	-	-	4	30
300 147 101	60	3 1	23	78 42 24 14 5	1,5	-	4	30
400 200 144	80	48	34	15696 48 36 20	1 1	-	4	30

KIMYOVIY HOLATNI BAHOLASH BO'YICHA MASALALAR
1-masala. Zararlangan havoning yoyilish masofasi (chuqurligi).

Kimyoviy qurollarni yoyilishi xavfli deb hisoblangan masofasi deganda, kimyoviy zaharlovchi moddalarni yoyilgan chegarasidan tashqarida odamlar hayoti uchun xavfsiz bo'lgan joyga bo'lgan masofa tushuniladi. Kimyoviy zaharlovchi moddalarning yoyilib ketish masofasi - chuqurligi qator sharoitlarga bog'liq: 1 )kimyoviy qurol tashlangandan keyingi o'tgan vaqt; 2) joyning relyefi, ya'ni o'nqir-cho'nqirligi; 3) o'rmonli mavzelarning mavjudligi; 4) iqlimiy va ob-havo sharoitlari.

Kimyoviy zaharlovchi moddalar yoyilish chuqurligini 22-jadval yordamida aniqlasa bo'ladi.

Dastlabki ma'lumotlar: samolyotlar yordamida tashlangan zarindan zararlangan joydan ifloslangan havoning eng o`zoq yoyilish masofasini aniqlash kerak. Shamol tezligi 4 metr/sekund.

Y e с h i s h: 22-jadvaldagi ma'lumotlarga ko'ra samolyotlar yordamida qo'llanilgan zarin zaharlovchi moddasi shamol tezligi 4 metr/sekund bo'lganida, ifloslangan havoning yoyilish masofasi 40 km ni tashkil qiladi.

Kimyoviy zaharlovchi moddalarni samolyotlar yordamida qo'llanilganida zararlangan havoning xavfli yoyilishi (chuqurligi)

Kimyoviy zaharlovchi moddalarning	Muqim shamol paytida (metr/sekund) zararlangan havoning xavf tug'dirishi mumkin bo'lgan yoyilish masofasi. km
1 - 2 m/s	2-4 m/s
Vi-IKS	5-8	8-12
Zarin	50	40
Iprit 24	15

Alohida e'tibor ifloslangan havoning qachon yetib kelishiga qaratilishi kerak, chunki aniqroq ma'lumotlar bo'lsa, qator himoyalanish tadbirlari aniqlanib, amalga oshirish imqoniyatlari tug'iladi. Natijada odam, hayvonlar, suv havzalari, oziq-ovqatlar zararlanishining oldini olish yoki zararlanish darajasini kamaytirish mumkin bo'ladi.

2-masala. Kimyoviy zaharlovchi moddaning joylarda va texnikalarda chidamliligini aniqlash.

Kimyoviy zaharlovchi moddalarning chidamliligi deganda, ularni qo'llanilgan joylardagi odamlarga shikast yetkaza olish vaqti tushuniladi va u vaqt birligida belgilanadi. Ushbu vaqtning o'tishi bilan tuzilmalarning shaxsiy tarkibi va aholi vositalaridan foydalanmay bemalol zararlangan joylarda bo'lishlari yoki biron-bir ish bilan mashg'ul bo'lishlari mumkin.

Kimyoviy zaharlovchi moddalarning chidamliligi quyidagi omillarga bog'liq: 1) ularning xiliga; 2) shamol tezligiga; 3) tuproqning haroratiga; 4) havoning issiq-sovuqligiga; 5) qo'llanilgan joyning relyefiga - o'nqir-cho'nqirligiga. Ularning chidamliligini 23-jadval yordamida taxminan aniqlasa bo'ladi.

Dastlabki ma'lumotlar: dushman samolyotlari yordamida qo'llanilgan VilKS kimyoviy zaharlovchi moddaning chidamliligini aniqlash zarur. Shamol tezligi - 5 metr/sekund; qo'llanilgan joyda o'simliklar yo'q.

Y e с h i s h: 23-jadvalga ko'ra Vi-IKS moddasining chidamliligi 5 kecha-kundo`zga teng ekan. Ifloslangan joyda o'simliklar bo'lmaganligi bois. aniqlash koeffitsiyenti 1,0 emas. balki 0.8 ga deb olinadi. Shunda ma'Ium bo'ladiki, aytilgan sharoitda Vi-IKS zaharlovchi kimyoviy moddaning chidamliligi 4 kecha-kundo`zni tashkil qiladi.
Kimyoviy zaharlovchi moddalarning chidamliligi

Zaharlovchi modda xili	Shamol tezligi, metr/sekund	Tuproqning harorati,		C-birligida	graduslarda
		00	10	20	30	40
Vm-IKS	0-8	20	10	5	1.5	1
		kun-	kun-	kun-	kun-	kun-
		gacha	gacha	gacha	gacha	gacha
Zarin	2 gacha	26 soat	13 soat	6 soat	3 soat	1.5 soat
2-8	19 soat	8 soat	4 soat	2 soat	1 soat
Iprit	2-8	-	1.5-2,5	1.0-1,5	10-20	5-10
			kun	kun	soat	soat

3-masala. Odamlarning himoyalanish vositalarida bo'lish vaqtini aniqlash. Ushbu vaqt kimyoviy zaharlovchi moddalarning chidamliligi, atrof-muhit havosining haroratiga bog'liq. Har qanday sharoitlarda ham kimyoviy zaharlovchi moddalar buluti bostirib kelayotganida shaxsiy himoya vositalari kiyiladi. Bunday bulutning yetib kelishi maxsus jadvallar yordamida hisoblanadi. Shaxsiy himoya vositalarini yechish ma'lum jadvalga ko'ra hamda kimyoviy nazorat guruhi ma'lumotlariga asoslangan holda amalga oshiriladi.
Xulosa
Favqulodda vaziyat holatlari o`ta serqirra qisqa va kutilmaganda shahar aholisini talofat, o`limlar har xil jarohatlanishlarga sabab bo`lishi mumkin. Shu holatni ta`sir doirasini aniqlash aholini xavfli darajasi yuqori bo`lgan jarohatlangan o`choqlarda shoshilinch tez ko`cherish tadbirlarining shaklini to`zish Fuqarolar muhofazasining vazifasidir. Jabrlanish o`choqlarida radiatsion, kimyoviy razvedkalarni o`tkazish, Favqulodda vaziyatlarda yoqotish holatlarini kamaytiradi.

MUSTAQIL TAYYORLANISH UCHUN USLUB1Y КО'RS ATM ALAR

Mavzuni o'qish jarayonida talabalar quyidagilarni o'zlashtirishlari kerak:

1) radiatsiyaviy va kimyoviy o`lchash asboblarini ishlatishni;

2. 
   radiatsiyaviy va kimyoviy sharoitlarni baholash bo'yicha masalalarni yecha bilish va yadro hamda kimyoviy qurollarni qo'llanilganda to'g'ri qarorga kelishni;
   
3. 
   radiatsiyaviy va kimyoviy qurollar bilan zararlangan joylarda ishlash vaqtida harakatlarning ishonchliligini tarbiyalash;
   
4. 
   ionlovchi nurlanish va kimyoviy zaharlovchi moddalarning borligi va miqdorini aniqlash uchun qo'llaniladigan asboblarning barqarorligiga va samaradorligiga ishonch tuyg'usini tarbiyalash.
   

Mustaqil tayyorlanish jarayonida talaba quyidagilarni bilishi kerak: asosiy nazariy fikrlarni va nazorat savollariga javob berishi, asboblar bilan mustaqil ravishda ishlashga tayyorgarlik ko'rishi va radiatsiyaviy hamda kimyoviy sharoitlarni baholash bo'yicha masalalarni yechishga tayyor bo'Iishi lozim; daftarda chizmalarni aks ettirishi; radiatsiyaviy va kimyoviy zaharlovchi moddalarni nazorat qilish uchun qo'llaniladigan asboblarning guruhlarini; oldindan aytish va nazorat natijalariga ko'ra radiatsiyaviy joyning qismlarini; tushunilmagan savollarni o'qituvchilardan so'rab olish uchun qisqa va lo'nda qilib ifodalashni.

Radioaktiv va kimyoviy nazorat asboblarining to`zilishlarini chizish

NAZORAT SAVOLLARI

1. 
   Radioaktiv portlashlardagi nurlanish dozasi, ionlovchi nurlanish dozasining quvvati, radiatsiyaviy shikastlanish darajasi. Tarqalish darajasi. O'lchov birliklari.
   
2. 
   Radioaktiv portlashlarda ionlovchi nurlanishni aniqlash usullari.
   
3. 
   Kimyoviy, radiatsiyaviy asboblarning guruhlari va ishlash prinsiplari.
   
4. 
   Radiatsiyaviy nazorat va dozimetrik nazorat asboblarini ishlatishdan maqsad, ularning taktik-texnik ma'lumotlari, ishga yaroqliligi.
   
5. 
   Gaz aniqlovchi asboblarning ishlatish maqsadi, tuzilishi, taktik-texnik jihatlari.
   
6. 
   Kimyoviy, radiatsiyaviy sharoit. Radiatsiyaviy sharoitni aniqlash usullari.
   
7. 
   Amaldagi radiatsiyaviy sharoit haqida tushuncha, radiatsiyaviy sharoitni haritaga tushirish tartibi.
   
8. 
   Xaql xo'jaligiga qarashli inshootlarda nazorat ma'lumotlariga ko'ra radiatsiyaviy va kimyoviy sharoitlarni aniqlash tartibi.
   
9. 
   DP-5A, DP-22V asbobining tuzilishi
   
10. 
    DP-70 MP markali kimyoviy dozametr tuzilishi
    

“MIYA HUJUMI”interaktiv usuli.

Guruhlar 2,3 tadan, kichik guruhlarga bo`linadi. Har bir kichik guruhga
o`tilgan mavzu bo`yicha savol tashlanadi. Har bir kichik gusuh o`z javob
variantlarini oq qog`ozga yozadi. Asosiy rolni o`qituvchi o`ynaydi. Lekin
talabalar ham muhokama qilishlari shart. Eng faol qatnashgan kichik
guruh yuqori baholanadi.

Download 2,55 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham: