O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmasevtika instituti

pH (rX) ni o‘lchashlardagi asosiy yo‘l qo‘yiladigan
xatoliklar chegaralarini aniqlash
1. rN (rX) o‘lchashlardagi asosiy yo‘l qo‘yiladigan xatoliklar chegaralarini 7 bo‘limda aytib 
o‘tilgan sharoitlarda, qo‘l bilan yoki avtomatik termokompensatsiyalash rejimida aniqlanadi.
2. Ushbu bo‘lim bo‘yicha operatsiyalar buferli eritmalar - rN ishchi etalonlaridan foydalanib 
o‘tkaziladi, va ular 3 va 5 bandlarga muvofiq quyidagi usullarda tayyorlanadi:
2.1. (25 ± 0,2) °S eritma haroratida rN = 1,65 i rN = 9,18 qiymatlarga teng bo‘lgan buferli 
eritmalar - rN ishchi etalonlari yordamida asbobni ED ko‘rsatmalariga binoan sozlash 
(darajalashtirish) o‘tkaziladi. 
2.2. O‘lchashlarni yo‘l qo‘yiladigan xatoliklari chegaralari 0,03 rN dan kam asboblar uchun,
rN o‘lchashlarni uchta buferli eritmalarda – eritmalarning (25 ± 0,2) °S haroratlarida rN = 3,56, rN 
= 4,01 va rN = 10,00 qiymatlarga teng bo‘lgan bufer eritmalarda o‘tkaziladi.
O‘lchashlarni xar bir buferli eritmalarda uch martadan (
p 
≥ 3) kam bo‘lmagan miqdorda 
qaytarib o‘lchanadi. Agar rN o‘lchash natijalariga ko‘ra maksimal farqlanishlar EX da o‘rnatilgan 
o‘lchashlarni asosiy yo‘l qo‘yiladigan xatoliklari chegaralaridan oshib ketmasa, o‘lchash natijalari 
o‘rtacha qiymati aniqlanadi va ushbu bufer eritmasi uchun o‘lchangan rN
o‘lch
qiymatlarini o‘rta 
arifmetik qiymati topiladi.
2.3. O‘lchashni yo‘l qo‘yiladigan xatoliklari chegaralari 0,03 rN dan kam bo‘lgan asboblarda 
rN uchtadan bittasidagi (asbobni ishlatishdagi muhim bo‘lgan diapozonni inobatga olgan holda) 
bufer eritmalarda – eritma haroratlari (25 
±
0,2) °S bo‘lgandagi rN = 3,56, rN = 4,01 va rN = 10,00 
ga teng bo‘lgan bufer eritmalarda aniqlanadi. Keyin 2.2 bo‘yicha operatsiya bajariladi. 

---

167 
3. rN o‘lchashni asosiy yo‘l qo‘yiladigan xatoliklari chegarasi 
pH
E
buferli eritmalarning xar 
bir rN qiymatlariga quyidagi formula bo‘yicha hisoblab chiqiladi ( 2.2 qarang): 
pH
E
= rN
o‘lch
- rN
et
, (1) 
bunda rN
o‘lch
- buferli eritmani rN ko‘rsatkichini o‘rta arifmetik qiymati; 
rN
et
- 25 °S haroratda bufer eritmaning GOST 8.134 bo‘yicha qiymati.
4. Agar (1) formula bo‘yicha hisoblab chiqilgan har bir (2.2. qarang) va (yoki) tanlangan 
(2.3. qarang) 
pH
E
bufer eritma qiymati EX ko‘rsatilgan o‘lchashda yo‘l qo‘yiladigan xatoliklar 
chegaralaridan ortib ketmasa, asbob keyingi qiyoslashlarni o‘tkazish uchun yaroqli hisoblanadi. 
Aks holda, o‘lchashlar yangi tayyorlangan buferli eritmalarda qayta o‘tkaziladi. Agar qayta 
o‘lchashlarda xatoliklar ED ga muvofiq kelmasa, asbob yaroqsiz deb topiladi.
E s l a t m a
– Agar asbob ko‘p kanalli bo‘lsa, unda qiyoslashga barcha o‘lchanadigan kanallar 
jalb qilinadi.
5. rX o‘lchashlarning asosiy yo‘l qo‘yilishi mumkin bo‘lgan xatoliklar chegarasi 1- 4 
bandlarda ko‘rsatilgan usul bo‘yicha aniqlanadi, bunda bufer eritmalar o‘rniga 3 banddagi 
ko‘rsatmalar asosida tayyorlangan ishchi etalon attestatsiyalangan aralashmalardan foydalaniladi.