O’zbekiston respublikasi qurilish vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti qurilishni boshqarish fakulteti «Shahar qurilishi va xo’jaligi»

4.5 Mashinalar va asbob - uskunalarga ehtyoji.
Qurilishda asosiy yо‘nalishlardan biri ishlab chiqarish jarayonlarini kompleks mexanizatsiyalash hisoblanadi.
Kompleks mexanizatsiyalash - qurilishda u yoki bu texnologik jarayonlarning tо‘la mexanizatsiya yordamida bajarish usulidir. Bu ish bir yoki bir necha mashinalr bilan amalga oshirishlishi mumkin. Katta operatsiyalarda mashinalar komplektini kо‘llash, ish .unumdorligini ancha oshiradi. Mashina komplektini tanlashda kulaylik talabiga ularni ish unumdorligi va boshka kursatgichlarga о‘zaro moslashtirish bilan oshiriladi. Kо‘l mexnati fakatgina mexanizatsiya butun kompleks ishlar bо‘yicha ish unumdorligining sezilarli о‘sishiga yordam bermagan ham uni amalga oshirish uchun iqtisodiy qulay texnik ham qilinmagan operatsiyalardagini saqlab qolinishi mumkin. Mexanizatsiyaning rivojlanishi kо‘lda bajariladigan ishlarni tugatish uchun zamin yaratadi, avvalo og‘ir qо‘l mexnatini ham asosiy, ham yordamchi ishlarni yanada yengilroq hamda mashinalarni boshqarish va ularga xizmat kо‘rsatish buyicha unumdor, mexnatga almashtirgan xolda yordam beradi.
Mexanizatsiyalar soni, ta’mirlash-qurilish ishlarining umumiy davomiyligi meyordagidan oshib ketmaydigan qilib qabul qilinadi. Mashinalar va mexanizmlarni tanlash uchun quvurchi meyoriykо‘llanmasidan foydalaniladi.

1.Minorali kran 1 MSK-5-20	1 MSK-50-20
3.Transformator	1
4. beton uchun kovga (korishmaga) ,	4
5. "Pauk" (Urgimchak) tipidagi sim arkondan
iborat yuk ilish moslamasi	2
6. Urnatuv misrangi (lomik)	5
7. Elektrodrel Gparmadasta)	2
8. Belkurak	6
9. Bolga	6
Y.Arra	6
11. Elektr arra	1
12.Kurilish shaytoni (urovni)	8
13.Elektr buyokpurkagich	2
14. Rejachup	4
15.Poluterak	10
16.Kurakcha (suvokchilik asbobi)	10
17. Otrezovaka (kirkish asbobi) ^!	10
18.Maklovitsa chutkalari	10
19.Shpatellar (kurakcha)	10
20. ruchnik chutkalar	10
21. Oyna keskich	4
22. Plitka keskich	8
23. Shovunli reyka	4
24. Uzi kutaruvchi kajava	1
25. Suriluvchi stansiya kompressori	1
26.Parketni saykallab,silliklaydigan mashina	1
27. Vibrator (titratuchi)

4.6. Ishchilar soni hisobi.
Qurilish jarayonlari mexnat jamoalariga birlashgan - brigada va zvenolar, shuningdek, aloxdsa ishchilar bilan bajarilipsh mumkin. Brigada о‘zlariga topshirylgan qurilish-sozlash ishlarini birgalikda bajaradigan ishchilar guruxidir. Brigada yig‘ilgan ishlarga va ijrochilar sostaviga muvofiq ixtisoslashgan, ya’ni asosan ixtisosdagi ishchilar (montajchilar, suvoqchilar, slesar-santexniklar va boshqalar) yoki kompleks jarayonlarni bajarish uchun zarur bir necha bir-biriga yaqin ixtisosdagi ishchilar kirgan kompleks ishchilardan tashkil topishi ham mumkin.
Smenadagi va brigada sostavidagi ishchilar soni sermexdatlilik va ishning davom etish muddatiga qarab belgilanadi. Brigada sostavi bir ishdan ikkinchisiga о‘tishda brigada sostavida son va malaka jihatidan о‘zgarishlar qilinmasligidan kelib chiqib hisoblanadi. Ana shu nuktai nazardan, brigadada kasblarning yanada ratsional tizimi belgilanadi. Pardozlash tashkilotlarining ish tajribasi brigadani tug‘ri komplektlash mexnat unumdorligini 2-3 % ga о‘sishini kursatdi. Brigada komplektlashda ishchilarning kasb malakasini hamda son jihatidan safini nazarda tutish shart, bu jihat qabul qilingan texnologik jarayonga va bajarilajak ishlar xajmiga, shuningdek, mexdat tabiati va sharoitiga muvofiq kelishi kerak.


Ishchilar soni hisobi

3.3 - jadval №	Nomi	Darajasi	Soni
1 1	Elektriklar	4 razryad 3 razryad	2 2
2	Slesar-santexniklar	4 razrad 3 razryad	4 4
3	Tom yopuvchi (tunukachi)lar	4 razrad 2razryad	4 4
4	Qoplovchi-duradgorlar	4 razrad 3 razryad	4 4
5	Fisht teruvchilar	4 razryad 3 razryad 2razryad	10 13 12
6	Yer kovlovchilar	3 razryad	5
7	Duradgorlar	5 razryad 4 razryad 3 razryad	5 5 5
8	Betonchilar	2Razryad 4razryad 3razryad	4 4 3
9	Montajchilar	4razryad 3 razryad 2 razryad	4 2 2
10	Oynachilar	5razryad 2razryad	2 2
11	Bо‘yokchilar	4 razryad 3razryad 2razryad	4 4 4
12	Suvoqchilar	4 razryad 3 razryad 2 razryad	8 9 9

Omborlarhisobi.

Omborlarmateriallarnisaqlashsharoitlaribо‘yichaquyidagichabо‘ladi:

• 
  ochiq — atmosfera (ob-havo) ta’sirida himoya qilishni talab etmaydigan materiallarni sakdash uchun;
  
• 
  yopiq — qimmatbaxo yoki ochiq havoda buzilib qoladigan materiallar uchun;
  
• 
  yarim yopik (osma) - havo xaroratining о‘zgarishi va namgarchilik ta’sirida о‘z xossalarini о‘zgartirmaydigan materiallar uchun.
  

Omborlar sig‘imi materiallar soni va ularni saqdash sharoitlariga bog‘lik bо‘ladi. Joylanayotgan materiallar miqdori ularning о‘rtacha sutkalik ishlatilishi va zahira meyorini jamlanishi bilan anikdanadi.
Ombor maydoni ushbu formulaga kо‘ra aniklanadi:

R - omborda saqlanayotgan materiallar soni;
N - omborning 1 m² maydoniga material joylash meyori.
Material R soni ushbu formula bо‘yicha aniqlanadi:

Q - mazkur turdagi ishning bajarilishi uchun kerakli materiallar soni;
a — materiallarining iste’mol qilish betartibligi koeffitsenti;
p — kunlarda material zaxirasi meyori;
k - materiallar kelib tushishi notekisligi koeffitsenti;
T — mazkur turdagi ishning hisob davrining davom etish muddati.
Ombor hisobini jadvalda ishlab chikamiz:

№ №	Materiallar soni	Kunlarda, istimol davomiyligi	Notekislik koeffitsent			Materialga ehtiyoj			Materiallar zaxirasi kunlari			Material xisob zaxirasi R=(ank Q)/T		Omborlar maydoni			Ombor turi
			Hisob davri uchun umum (2)	Sudkalik (Q/T)	Material kelib tushishi (a)		Extiyoj (k)	Meyor (n)		Hisobdagi (nak)			1m 2 ga (N) Saqlash m		Hisobdan S=P/N
1	2	3	4	5	6		7	8		9	10		11		12	13
1	Metall о‘zaklar	1	94.56	94.56	1.1		1.2	5		6.6	624		1		624	Ochiq
2	Beton	3	526.03	175.3	1.1		1.2	1		1.32	231.4		2		115.7	Ochiq
3	Zinapoya pog‘onalari	2	30	15	1.1		1.2	5		6.6	99		0.5		198	Ochiq
4	Zinapoya	2	30	15	1.1		1.2	5		6.6	99		0.5		198	Ochiq
5	Plita	18	657	36.5	1.1		1.2	5		6.6	240.9		0.5		481.8	Ochiq
6	G‘isht	15	418000	27866.7	1.1		1.2	5		6.6	183920.22		0.5		367840.4	Ochiq
7	Sement qorishma	10	173.88	17.3	1.1		1.2	1		1.32	22.836		0.2		114.18	Ochiq
8	Oyna solish	5	350	70	1.1		1.2	5		6.6	462		48		9.6	Yopiq
9	Tol (qora qog‘oz)	1	5.509	5.509	1.1		1.2	5		6.6	36.35		100		0.36	Ochiq
10	Keramzit	6	6.97	1.16	1.1		1.2	5		6.6	7.656		2		3.828	Ochiq
11	Qum	6	6.97	1.16	1.1		1.2	5		6.6	7.656		2		3.828	Ochiq
12	Taxta III s (25-320mm)	5	2.556	0.51	1.1		1.2	5		6.6	3.366		1.8		1.87	Yopiq
13	Parket uchun	5	18.18	3.63	1.1		1.2	5		6.6	23.95		1.8		13.31	Yopiq
14	Metloxov plitasi	3	135.74	45.24	1.1		1.2	5		6.6	298.58		15		19.9	Yopiq
15	Quruq parket	13	800	111.43	1.1		1.2	5		6.6	735.43		15		49.02	Yopiq
16	Yelim	13	0.7	0.053	1.1		1.2	5		6.6	0.35		20		0.017	Yopiq
17	Betumli mum moddasi		1.64	0.54	1.1		1.2	5		6.6	3.56		100		0.035	Ochiq
18	Betumli xomaki suvoq		0.507	0.169	1.1		1.2	5		6.6	1.115		100		0.011	Ochiq
19	Paytish	3	102.5	34.16	1.1		1.2	5		6.6	225.49		15		15.03	Yopiq
20	Burli surkama	16	1254.	78.38	1.1		1.2	5		6.6	517.3		20		25.86	Yopiq
21	Suniy	9	62	6.9	1.1		1.2	5		6.6	45.54		10		4.554	Ochiq
22	Vannalar	3	30	10	1.1		1.2	5		6.6	66		1.5		44	Yopiq
23	Yuz qul	3	30	10	1.1		1.2	5		6.6	66		6		11	Yopiq
24	Yuvgichlar	3	30	10	1.1		1.2	5		6.6	66		6		11	Yopiq
25	Unitazlar	2	30	15	1.1		1.2	5		6.6	99		4		24.75	Yopiq
26	Radiatorlar	5	205	41	1.1		1.2	5		6.6	270.6		10		27.06	Yopiq
27	Eshiklar	5	270	54	1.1		1.2	5		6.6	356.4		10		35.64	Yopiq
28	Derazalar	5	252	50.4	1.1		1.2	5		6.6	332.64		7		47.52	Yopiq
29	Turbalar	3	255.2	85.06	1.1		1.2	5		6.6	561.39		10		56.13	Yopiq
30	Turbalar 100	5	232.5	46.56	1.1		1.2	5		6.6	307.29		2.5		122.91	Yopiq
31	Kuporos qorishmasi	16	165.53	8.58	1.1		1.2	5		6.6	43.42		20		2.17	Yopiq
32	Quruq bо‘yoq	16	85.28	5.33	1.1		1.2	5		6.6	35.17		20		1.75	Yopiq
33	Mis kuporasi	16	30.10	1.88	1.1		1.2	5		6.6	12.41		20		0.68	Yopiq
34	Xо‘jalik sovini	16	30.10	1.88	1.1		1.2	5		6.6	12.41		20		0.68	Yopiq
35	Moyli lok	5	29.54	59.08	1.1		1.2	5		6.6	389.92		20		19.49	Yopiq
36	Oxak	11	27.44	2.49	1.1		1.2	1		1.32	3.28		0.2		16.43	Yopiq
37	PXV bо‘yog‘i	6	856.5	142.76	1.1		1.2	5		6.6	942.21		20		47.11	Yopiq
38	PXV	6	174.2	29.03	1.1		1.2	5		6.6	191.59		20		9.57	Yopiq
39	PXV xomaki	6	217.7	36.29	1.1		1.2	5		6.6	239.51		20		11.97	Yopiq
40	Gaz plitalari	2	30	15	1.1		1.2	3		4.3	64.5		0.6		107.5	Yopiq

Shunday qilib, ishlar ketma-ket, izchil ketar ekan, unda 60x10 m hajmda ochiq omborlarni, yopiqdaridan - 2 omborni 6x10 m hajmda qabul qilamiz.Vaktinchalik imoratlar va inshootlar hisobi.
Vaqtinchalik binolar deb qurilish-sozlash ishlarini bajarishini
ta’minlash uchun kerakli yer yuzidagi yordamchi va xizmat kiluvchi obyektlarga aytiladi. Vaqtinchalik binolar faqat qurilish ketayotgan davrda quriladi. Qurilish maydonchasidan vaqtinchalik binolar soni va ularning joylashishi kо‘rilayotgan obyekt tabiati va о‘lchovi, ishchilar hamda injener-texnik xodimlari soni bilan belgilanadi.
Vaqtinchalik binolar ma’muriy va sanitariya-maishiy bо‘lishi mumkin. Ma’muriy binolarga uchastka boshlig‘i, prorab idoralari, dispetcher xonasi va kiraverish uylari kiradi. Sanitariya- maishiy
Q_о‘px- bir smenada suvning ishlab chiqarishga о‘rtacha sarflanishi;
K₁ -suvning betartib iste’mol qilinishi koeffitsenti (K₁=1,6);
8 - bir smenadagi ish soati.
1000dona-220l
114560 dona - x => x=25201,2 l ΣQ_о‘pt=Q^k=25201,2 l

Q_xoi=(BN₁k₂/n^*3600)+(cN₂/m*60)
B-1 ish smenaga iste’mol meyori;
N₁ -max. smenada ishlovchi kishilar soni; (28)
K₂ - suvning bir soat notekis iste’mol kilinishi koeffitsenti - 1,5-2,5 ga
teng;
n - bir smenadagi ish soati; ,
s - dush qabul qiluvchi bir isitishning suv sarflash meyori (30l);
N₂ - bir smenada dush qabul qiluvchi ishchilar soni; (54x0.4=22) t- dush moslamasining ish vaqti, minutda;
v = 25l; N1 =28 N₂= 22 kishi; K₂= 2,0; p = 84; m= 45. Q_XOj=(25x28x2.0)/8*3600+(30x22/45*60)=0.09+0.24=0.33 l/s
Yong‘inga qarshi maqsadlar uchun suvning minimal sarflanishi xar bir suvning oqib tushishida 5 l/s bо‘yicha gidrantlardan bir vaqtning о‘zida ikki oqib tushishi hisobidan aniqlanadi. ₍
Q_no-11=5,2=l0 L/S
Bunday sarf 10 ga gacha bо‘lgan maydonli imorat qurilishi obyektlari uchun qabul qilinadi.
Q_ymym⁼1,6 + 0,33 +10=11,93 l/s.
.66 mm
Suv о‘tkazgich quvurlar (trubalar) hisobi ushbu formula bо‘ yicha quvurlar diametrini aniqlashda kо‘rinadi: 120mm
Kurilish maydonini elektr bilan ta’minlash.
Kurilishda sanoatlashtirish va ishlarni mexanizatsiyalashtirish darajasining о‘sish bilan qurilish ishlarining nomal borishini ta’minlovchi muhim omillardan biri - elektr ta’minotining roli tobora о‘sib bormoqda.
Vaqtinchalik elektr ta’minotini loyixalashtirish — qurilish maydonini tashkil etishning asosiy vazifalaridan biri hisoblanadi. Qurilish obyektini elektr bilan ta’minlashga bо‘lgan umumiy talablar: talab qilingan miqdorda va zarur sifat (kuchlanish, toch chastatalari) bilan ta’minlash; elektr sxemasining moslanuvchanligi - qurilishning barcha uchastkalarida iste’mol qiluvchilarning ta’minlanish imkoniyati; elektr bilan ta’minlanishning ishonchliligi, vaqtinchalik qurilmalarga xarajatlar mexanizatsiyasi va tarmokda minimal isroflar.
Elektr kuch hisobini ushbu formula bо‘yicha ishlab chikamiz:
K _1s, K_2s, K_3s - ehtiyojlar koeffitsentlari;
R_s — kuch iste’molchilari quvvati, kVt;
R_su - ichki yoritish qurilmasining quvvati;
R_t - texnologik zarurat uchun quvvat;
R_on - tashqi yoritish uchun quvvat;
soz s — kuch iste’molchilarining soni va yuklashiga bog‘lik quvvat koeffitsenti
Yoritish uchun projektorlar soni ushbu formula buyicha aniqlanadi:
R - solishtirma quvvat (0,2 Vt/m ); Σ- yoritilganlik (10 l K);
Rp - projektor quvvati (1500 Vt); V - maydoncha hajmi; 0,2*10*3847,17
p = 5dona
Projektorlar soni - 5 dona;
R_S1 = 45 kVt; K_p = 0,2; sozb = 0,5 - minorali kran;
R_s2⁼ 4,5 kVt; K_gs = 0,35; soz8 = 0,4 - payvandlash apparata;
R_t = 4,5 kVt; K_gs = 0,5; sozb = 0,65
R₀₈=0,8 - ichki yoritish;
R₀„ = 5-1,5=7,5
R=1.1 [(45*0.2/0.5+2(4.5*0.35/0.4+4.5*0.5/0.65))]+0,8*1,845+7,5=1,1(18+7 ,875+3,462 +1,476+7,5] = 42,144kVt _:
Mazkur maydoncha uchun uzunligi 3,05 m, kengligi 1,55 m - yopiq konstruksiyadagi transformator SKTP 100-5110 10,4 ni 50 kVtga qabul
qilamiz,
Iste’molchilarni transformator podstansiyasiga 3801220 va 22001127 kuchlanishdagi inventar tarmoq yashiklar orqali ulanadi.