O’zbekiston respublikasi qishloq xo’jaligi vazirligi

Xalqaro jinoyat sudlari faoliyati,

Jinoyatchilikning turli ko ‘rinishiariga qarshi kurash olib borish tartibi

Jinoyat ishlari bo‘yicha davlatlaming xalqaro hamkorligi



Xalqaro jinoyat huquqi tushunchasi
Har qanday huquq normasi biron bir davlatning erkinliklarini o‘zida aks ettiradi va bevosita uning ichki huquqiga kiritiladi yoki bir nechta davlat erkinliklarining kelishuvi natijasini ifodalaydi. Bularning barchasi xalqaro huquq normalariga kiradi.
Xalqaro jinoyat huquqi tushunchasiga ta’rif berish masalasi milliy hamda horijiy adabiyotlarda har doim bahsga sabab bo‘lgan. Uning quyidagi ta’riflar bilan ifodalanganligini kuzatish mumkin:
– xalqaro huquqning maxsus sohasi sifatida;
– xalqaro ommaviy huquqning sohalaridan biri sifatida;
– milliy jinoyat huquqining bir qismi sifatida;
– alohida huquq sohasi sifatida.
Aslida “Xalqaro jinoyat huquqi” o‘z ichiga xalqaro huquq, milliy jinoyat huquqi, jinoiy-ijroya va jinoyat-protsessual normalarini qamrab oluvchi huquqning alohida kompleks sohasi ekanligini ko‘rishimiz mumkin.
Xalqaro jinoyat huquqiga aniq ta`rif berish uchun uning o‘rganish doirasini chegaralash mushkul. U huquq sohasi sifatida hali to‘liq shakllanmagan va rivojlanish bosqichida ekanligini hisobga oladigan bo‘lsak, hali ko‘pchilik masalalar yuzasidan aniq bir fikrga kelinmaganligini aytish mumkin. Xususan, xalqaro jinoyat huquqining subekti, uning predmeti, milliy huquq bilan o‘zaro aloqasi masalaridir.
Xalqaro maydondagi va davlatning ichki tizimidagi jarayonlarning o‘zaro ta’siri, xalqaro huquq hamda milliy huquq tizimi o‘rtasidagi aloqalarning chuqurlashuvi, shuningdek xalqaro jinoyat huquqi bilan davlatning ichki jinoyat huquqi o‘rtasidagi o‘zaro munosabatda aks etadi. Xalqaro jinoyat huquqining normalari, qoida tariqasida, davlatning ichki jinoyat huquqi va protsessi orqali shakllanadi.
Xalqaro jinoyat huquq – xalqaro huquqning subyektlari tomonidan sodir etilgan xalqaro jinoyatlar yoki xalqaro xarakterdagi jinoyatlar uchun aybdor jismoniy shaxslar va davlatlarni javobgarlikka tortish orqali xalqaro huquq–tartibotni jinoiy harakatlardan himoya qilish maqsadida yaratilgan prinsip va normalarni o’z ichiga olgan xalqaro huquq sohasi.
Yuridik adabiyotlarni1 tahlil qilish natijasida “xalqaro jinoyat huquqi” tushunchasiga quyidagi ta’rif berilishi mazkur xalqaro huquq sohasini aniq tushunib olishga yordam beradi:
Tinchlikka (agressiya) va insoniyatga qarshi qaratilgan, urushga qarshi (harbiy jinoyat) va genosid kabi o‘ta og‘ir turdagi xalqaro jinoyatlar bilan bir qatorda, xalqaro xarakterdagi jinoyatlar (transmilliy yoki konvensiyaviy jinoyatlar) uchun ham maxsus aktlar (nizomlar, konvensiyalar) yoki kelishuvga binoan, milliy jinoyat huquqi normalariga mos keluvchi javobgarlik masalalari belgilangan va xalqaro huquq tartibotni himoya qilish maqsadiga ega bo‘lgan suveren davlatlar, davlat organlari yoki xalqaro tashkilotlar bilan o‘zaro hamkorlik natijasida yaratilgan normalar tizimidir.