O’zbekiston respublikasi qishloq xo’jaligi vazirligi andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar inistituti

Tomat  -  pasta  va  tomat  -  pyuresi.
  Xom  -  ashyo: o’zining  yuqori  ozuqviyliy  qiymati  bilan 
tomatlar konserva sanoatining asosiy xom  - ashyosi xisoblanadi. Unda qand, organik kislota, vitamin 
S,  karatin,  likopin,  V  gurux  vitaminlari,  aminokislotalar,  polisaxaridlar  va  boshqa  qimmati  moddalar 
bor. 
Qo’lda terilgan xom - ashyoda 4-9,5% quruq modda bo’lib, o’rtacha 6%. Quruq moddani eng 
ko’p  qismi  qandga  2,5  -  4,5%,  0,4  -  0,6:,  organik  kislotaga  tegishli.  SHakarni  kislotaga  nisbati  6-8 
atrofida bo’lib, 0,6-1% ni tashkil etadi. Unda vitamin S ko’p. Tomatda o’rtacha (100g/mg) vitamin S-
25, likopin  6-8, karatin 0,06  - 1,2, V
6-0,10
, V
1-0,06
, V
2-0,04
,
 
biotin  -  1,2 va niatsin  -  0,53 miqdorida bor. 
0,5-  0,8%  miqdordagi  mineral  moddalarga  makroelementlardan  kaliy  va  mmkroelementlardan  temir 
ko’p.  

---

57 
 
Polisaxaridlar  tomatda  kletchatka,  pektin,  gellitselyuloz  va  kraxmal  ko’rinishda  bo’ladi. 
Pishgan tomatda to’qimalarni bog’lab turuvchi protopektin, eruvchan pektinga o’tadi. U 0,05 - 0,03% 
miqdorda yig’iladi. 
Protopektin  0,1%,  kletchatka  0,2  -  0,8%,  kraxmal  0,3%,  gelitsellyuloz  0,1-,2%  gacha  bo’ladi. 
Mexanizatsiya  yo’li  bilan  terilgan  xom  -  ashyolarda  qo’lda  terilganga  qaraganda  mexanik 
zaxarlanishga  chidamli.  SHu  tufayli  temirda  progresiv  yig’ish  va  tashish  texnologiyalari  qo’llash 
imkoniyatlari tug’ilgan bo’lsa, ikkinchidan tomatda 1,5 % erimaydigan  quruq  moddalarni kletchatka, 
protopektin,  pentonaza,  ligninni  ko’paytirish  kontsenrtlanishni  qiyinlashtradi.  SHuning  uchun 
jarayonni to’g’ri olib borish uchun quruq moddasi erimaydigan va eriydigan tomatlar nisbati 3 atrofida 
bo’lishi kerak. Mexanizatsiyalashgan terish uchun mo’ljalangan tomatlar massasi 2 marta kichina (40 - 
50 g) organik kislotlarar miqdori past, lekin rN yuqori 4,2 dan 4,7 gacha bo’ladi, likopin miqdori ko’p, 
rangi tiniqdir. Qand va quruq modda miqdori bo’yicha ular qo’lda terilgandan qolishmaydi. 
Mexazatsiyalashgan 
terimda 
mikrob 
ifloslanishi 
10 
- 
100 
marta 
ortiq. 
Xom  -  ashyoni  yig’ib  olish  va  saqlash.  Mexanizatsilashgan  terimni  70  -  80%  tinganda  boshlanadi. 
Bunda  o’zi  yurar  kombayin  SKT  -  2,  transport  plantformasi  -  PT-  3,5,  yashlik  poddan  bilan  yoki 
somatvalli traktor bilan pritsepi 2PTS-4M parda foydalaniladi. Kombayin tomatlarni shoxi bilan kesib 
oladi va tomatuzgich bilan ajratadi va sortlovchi konveyerga tushib u yerda ko’k, qizil qilib ajratiladi 
va yashik podonlarga solinadi. Uni traktor kombayini bilan bir tekisda olib boriladi. 
Kontsentrlangan tomat maxsuloti ishlab chiqarish uchun yaroqsiz tomatlar 30% ni tashkil etadi 
va ularni tuzlar, marinadlar sabzavot to’ldirgich konservalari uchun ishlatiladi. 
Sortlangan pishgan tomatlar so’ngi defektli mevalarni olib tashlashga uzatilib, so’ngra dushda 
yuviladi. YUvishda 1kg tomat uchun 2 - 3dm
3
 suv sarflaydi. Maydalash va dastlabki ezish: tomatlarni 
maydalash  maydalagich  -  urug’  ajratgichlarda  amalga  oshiriladi.  Maydalangan  tomat  massalar 
rezurvuarlarga yig’ilib, shnekli nasos bilan protirka mashinasiga uzatiladi. Protirka mashinasidan oldin 
qizdirilgandan  o’tadi.  Qizdirgich  bug’li  tez  bo’lib,  uning  trubasida  pulpa  tezligi  0,7-0,9  m/s 
maydalangan  massada  protopektin  eruvchan  pektinga  o’tishi  uchun  qizdirib,  unda  chiqindi  chiqishi 
kamayadi. Massa uch bo’g’inli protirkadan o’tkazilib, birinchisini diametri I - 1,2, II - 0,8, III - 0,4mm
.