O’zbekiston respublikasi qishloq xo’jaligi vazirligi andijon qishloq xo‘jaligi va agrotexnologiyalar inistituti

№
 
Navning nomi
 
Mevaning 
koʻkarishi
 
Kraxmal borligi 
(bali)
 
Mevaning yetilish 
darajasi
 
 
 
 
 
 
Xom  ashyolarni  saqlashga  yoki  qayta  ishlab  biror  bir  konserva  mahsulotlari 
ishlashga  va  ishlab  chiqarilgan  tayyor  mahsulotlarni  iste’molga  yaroqli  yoki  yaroksiz 
ekanligi  toʻgʻrisida  faqatgina  labaratoriya  tekshiruvlaridan  keyin  xulosa  chiqarish 
mumkin. 
E’tiborli    tomoni    shundaki,    qishloq    xoʻjaligining  boshqa  sohalarida,  masalan 
chorvachilikda  xayvonlarni  sotib  olishda  ular  goʻshtga  yoki  boqishga  yaroqli  ekanligi 
bir  qancha  tekshiruvlardan  keyin  xulosa  chiqarib  xarid  qilinadi,  lekin  olmani  yoki 
uzumni  saqlashga  yoki  qayta  ishlashga  xarid  qilinganda,  ularni  boshlangʻich  holati, 
ya’ni  kimyoviy  tarkibi  va  bir  qancha  sifat  koʻrsatkichlariga  yetarlicha  e’tibor 
berilmaydi. 

---

126 
 
Tadbirkor    mevani    sotib    olish    paytida    uni    tashqi  koʻrinishi    yoki    tayyor  
boʻlganligini  fermer  xoʻjaligi rahbarining  xulosasi  bilan  xarid  qiladi  va  saqlashga 
qoʻyadi.  Lekin  bu  jarayonni  mutaxassislar  fikri,  adabiyotlar  tahlili  yoki  chet  el 
texnologiyalari  bilan  taqqoslanganda,  saqlashga  olinayotgan  meva  va  sabzavotlar 
birinchi navbatda  pishib  yetilganlik  darajasiga  bogʻliqligi  aytiladi.  
Amaliyotda  esa  tadbirkorlar  bu  holatni  mavsum  jarayonida  mahsulotni  sotib 
oluvchilar soni koʻpligi(raqobat) u paytda  bunday  labaratoriya  jarayonlarini  oʻtkazish  
imkoni  yoʻqligi  bilan  tushuntiradilar.  Saqlash  omborlarini  qurish  uchun  harakat 
qilayotgan ishlarni tadbirkorlar fermer xoʻjaliklaridan boshlashlari kerak. 
Yuqorida    qayd    etib    oʻtilganidek,    meva-sabzavotlar-ni    pishib    yetilaganlik  
darajasi  mahsulotning  sifat koʻrsatkichlariga katta ta’sir koʻrsatadi. Pishib yetilganlik 
darajasini ikki guruhga boʻlish mumkin: 
Texnik  pishib  yetilganlik-  bu  mahsulotlarni  pishib  yetilganligini    faqat    bunda  
mahsulotlar    kerakli    moddalarni  maksimum  darajada  yigʻib  ulgurmaganiga  aytiladi. 
Texnik  pishib  yetilgan  mahsulotlar  asosan  saqlash  uchun yaroqli hisoblanadi. Pishib 
yetilganlikni  aniqlashni  bir  nechta  usullari  mavjud  boʻlib,  shulardan  biri  mevalarni 
qattiqligi  boʻyicha  aniqlash.  Mevalarni  qattiqligi  boʻyicha  koʻrsatkichini  aniqlaydigan 
asbob penetrometr deb ataladi. 
Bu  asbobni  ishlash  printsipi  shundan  iboratki,  as-bobni  maxsus  ignasi  bilan  
mevaga  sanchilganda  asbobni koʻrsatkichi uni qattiqligini koʻrsatadi va kerakli xulosa 
chiqariladi. Masalan, olmani Golden navining qattiqligi 5-5,5 boʻlganda  meva  texnik  
pishib  yetilgan  hisoblanadi.  
Agar  koʻrsatkich  yuqoridagi  kattalikdan  past  boʻlsa  uni  hali  pishib 
yetilmaganligini, yuqori boʻlsa pishib oʻtib ketgan degan xulosani beradi. 
Fiziologik    pishib    yetilganlik.    Fiziologik    pishib  yetilgan    meva-sabzavotlar  
tarkibidagi    barcha    moddalarni  maksimal  darajada  yigʻib  olgan  boʻladi.  Bunday 
mahsulotlar  odatda bozorbop yoki qayta ishlashga joʻnatilsa yaxshi natija beradi.