O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi samarqand qishloq xo’jalik inistituti pedagogika, psixologiya va o’qitish metodikasi kafedrasi

Breynstroming va uni utkazish texnologiyasi.
Munozaralar yuritishning yana bir shakli borki, uning nomini rus tilida «mozgovaya ataka» inglizcha-«breynsroming» deb ataladi. Bizning tilimizda bu tushunchaning anik anologik tarjimasi yuk, lekin uni «miyaga xujum» yoki «fikrlar tuknashuvi» deb atash mumkin. Metodning psixologik moxiyati shundaki oddiy munozarada baxslashuvchilar kuprok ongli, asosli fikrlarni bayon etishga xarakat kiladilar. Bunda esa baxslashuvchilarga miyaga kanday fikr kuyilib kelsa, uni tankidsiz va asoslamay erkin, «tilga nima kelsa» aytish imkoniyati beriladi. Bu narsa kuprok muammo ancha notanish, savol murakkab yoki noanik bulgan sharoitlarda kul keladi. Ya’ni, bunda «erkin assosiasialar»ga yul beriladi va oxir okibat guruxning uzi ma’lum rasional «magzni» ajratib oladi. Bu usulni birinchi marta Amerikalik olim A. Olborn 30- yillardayek taklif etgan va yirik loyixalarni rejalashtirish va oldindan uning natijalarini bashorat kilishda ma’lum yutuklarni kulga kiritgan edi. Lekin keynchalik mutaxasislar uni fakat nostandart, uziga xos yechimi bulgan vazifalarni muxokama kilgandagina kullash mumkin, degan fikrni bildira boshladilar. Birok tugri tashkil etilgan breynsromingning amaliy afzalliklari kup. Fakat bunda kuyidagi koidalarga rioya kilish kerak:

Jumlalar juda kiska bulishi kerak, lekin ularni asoslanishi shart emas.

Xar kanday jumla yoki fikr tankid kilinishi mumkin emas, ya’ni fikrlar tankiddan xolidir.

Mantikiy fikrdan kura, fantastik yoki kukkisdan, tasodifan miyada paydo bulgan fikr muximrok.

Fikr yoki bildirilgan kiska muloxaza kayd etiladi.

Bildirilgan fikr yoki goyalar u yoki bu ishtirokchiniki, deb ajratilmaydi, ya’ni ular- muallifsizdir.

Fikr yoki yaxshi goyalarni tanlash aloxida «tankidchilar» yoki guruxning norasmiy liderlari tomonidan amalga oshiriladi. Yukoridagi gurux katta bulganda baxs uyushtirishda xam generatorlarga ushbu usulda imkon berish tajribada yaxshi natijalar beradi.

Breynstroming, ayniksa 50-yillarda Amerika va Fransiya davlatlarida turli texnologik muammolarni xal kilishda keng kullanilgan va uning natijalari kuplab makola va kitoblarda umumlashtirilgan. Lekin ommaviy kullashda ayrim tortishuvlar paydo buldiki, ayniksa yoshlar auditoriyasida uni ishlatishdagi nokulaylik borligi anik edi. Ammo baribir, yukorida ta’kidlanganidek kishilarni faol ijtimoiy psixologik mulokotga tayerlash, nostandart muammolarni yechish va odamni umuman guruxga kuniktirish maksadida undan foydalanish mumkin va bu jixatdan kator afzalliklari va tadbikiy axamiyati mavjud.