O’zbekisтon respublikasi qishloq va suv хo’jaligi vazirligi

Mustaqil ishlar metodi.

Keyingi  davrda  talabalarning  mustaqil  ishlarini  tashkil  etishga  katta  e’tibor

berilmoqda.Chunki 

bu 

metod 

talabada

ijodkorlikni, 

mustaqillikni

rivojlantiradi.O’quv 

dasturlarida 

mustaqil 

ta’lim 

uchun 

soatlar

ajratilmoqda.Talabalarningmustaqilishlarinitashkiletishdama’lumfanningxususiyati

dankelibchiqibmustaqilishningmazmuni,

shaklivavazifalaritanlabolinadi.

Topshirilgan mustaqil  ishni  bajarish uchun  pedagog  kerakli  adabiyotlar  va  yo’l-

yo’riqlarni ko’rsatishi, qisqacha tushuntirish berishi lozim.

Ko’rgazmali qo’llanma va o’qitishning texnik vositalarini qo’llash

O’qitishning ko’rgazmalilik prinsipi didaktikaning asosiy prinsiplaridan biri

hisoblanadi.  Ko’rgazmalilik  tasavvur  doirasini  boyitadi,  ta’lim  olishni

osonlashtiradi  va  tushunarli  qiladi, hamda  o’quv  ma’lumotlarini  chuqur,  puxta

o’zlashtirishga  yordam  beradi.Bilim  olish manbalari  bo’yicha  o’qitish metodlari

og’izaki,  namoyishva  amaliy  turlarga  bo’linadi.  Namoyish metodiga har  xil

eksponatlar,  rasmlar,  tabiiy obyektlar,  diofilmlar,  kinofilmlar, videofilmlarni

---

25

namoyishhamda  obraz,  qiyofa,  tasavvur  tushunchalarini  shakllantiruvchi  og’zaki

ko’rgazmalilik asosiy informatsiya manbai hisoblanadi.Hamma xotira turlari ichida

ko’rish xotirasi  odamlarda  ko’proq  rivojlangan  bo’ladi.Ammo  eng  samarali

ko’rish-eshitish xotirasidir. YUNESKO ning axborotiga ko’ra odam eshitish orqali

so’z informatsiyasini 15 % ni, ko’z orqali ko’rganlarini 25 % ni, ham ko’rishham

eshitish orqali qabul qilingan informatsiyaning 65 % ni xotirada saqlab qolar ekan.

Ko’rgazmalilik  o’qitish vositalari  va  o’qitishning  texnik  vositalari  orqali

amalga  oshiriladi.  O’qitish vositalari  turlicha  bo’lib,  ularni  quyidagi  guruhlarga

bo’lish mumkin:

• hajmli  tabiiy obyektlar:  tog’ jinslari,  o’simliklar,  mashinalar,  mashina

qismlari, detallar, materiallar;

• obyektlarning  tasviri.  Ma’lumki, hamma  tabiiy obyektlarni  auditoriyada

namoyish

qilib  bo’lmaydi.Masalan,  samolyot,  teplovoz,  katta

hajmdagi

dastgohlar.Shu  sababli  o’qitish jarayonida  ularning  maketlari,  modellari,  rasmlari

namoyish qilinadi.  Texnologik  jarayonlar,  inshootlar,  mashinalarning  tuzilishi  va

ishlashini diafilmlar, kinofilmlar, videofilmlar orqali tushuntiriladi.

O’qitish vositalari  deganda  o’quv  jarayonining  xilma-xil  materiallarini  va

qurollarini  tushunish lozim  bo’lib,  ulardan  foydalanish tufayli  o’qitishning

qo’yilgan  maqsadlariga  ancha  muvaffaqiyatli  va  oqilona qisqa  vaqtda  erishiladi,

vositalarning  bosh didaktik  vazifasi – o’quv  materialining  o’zlashtirilishini

tezlashtirish, 

ya’ni 

o’quv 

jarayonini 

yanada 

samarali 

tavsiflarga

yaqinlashtirishdir.“O’qitish vositasi”  tushunchasi  boshqa  komponentlar  qatori

o’qitish

jarayoni  komponentlaridan  birini 

belgilash

uchun 

didaktikada

foydalaniladi.  Shuning  uchun  o’qitish vositalari  didaktik  tizimning  barcha

komponentlari  bilan  o’zaro  bog’langandir.O’qitish vositalari  moddiy  va  ideal

obyektlarga  bo’linib,  ular  ta’lim  jarayonida  axborotlarni  beruvchi,  yetkazuvchi,

uzatuvchi  sifatida  qo’llaniladi  va  o’quvchi hamda  o’qituvchining  (pedagogning)

faoliyat quroli sifatida foydalaniladi.

O’qitish vositalari xilma-xil bo’lib, uning asosiga qo’yilgan belgilariga qarab

quyidagicha tasniflanishi mumkin;

---

26

Obyektlar  tarkibi  bo’yicha  moddiy  (xona,  jihozlar.  mebel,  kompyuterlar,

dars jadvali hamda ideal (bekami - ko’st) -sonli modellar, xayoliy tajribalar, obrazli

ko’rinish, olam modeli va boshqalar;)

Manba  ko’rinishi  bo’yicha - sun’iy  (priborlar,  rasmlar,  darsliklar)  va  tabiiy

(natural obyektlar, preparatlar, gerbariylar);

Murakkabligi bo’yicha - oddiy (namunalar, modellar, haritalar) va murakkab

(videomagnitafonlar. kompyuterlar seti);

Foydalanishi bo’yicha dinamikli (video) va statistik (kodopozitivlar);

Tuzilish xususiyatiga qarab - tekis (kartalar), xajmli, (maketlar), aralash (yer

modeli), virtualli (multimediya dasturlari);

Tasir  etishi

harakteriga  qarab

-

vizual

(ko’rinishli)diagrammalar,

demonstratsiya  priborlari,  audioalbom,  magnitafoilar,  radio)  ovozli  ko’rinishli

(televizorlar, videofilmlar).