|
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VAO’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
PROFI UNIVERSITESTI BOSHLANG’ICH TA’LIM YO’NALISHI
I BOSQICH 102-GURUH TALABASI ALIDJANOVA MATLUBA GANIDJANOCNANING
GLOSSARIYSI
ONA TILI NAZARIYASI VA AMALIYOTI FANIDAN
2022-yil
Glossariy - izoqlab (Izoxli G.) yoki boshqa tilga, tarjima (Tarjima G.) qilib beruvchi kam qoʻllanuvchi soʻz yoki iboralar lugʻati. G. alohida nashr etilmay, chet tilidan tarjima qilingan asarlar qismi, bobi ketidan yoki chet tili daryoliklarida berilgan mashq matnlari ketidan keltiriladi. Ularda oʻsha chet tiliga xos boʻlib, matnga kiritilgan soʻzlar yoki iboralar roʻyxati keltirilib, ular izoqi ilova qilinadi.
GLOSSARIY
ARGO - (frans. argot – jargon) – ma’lum toifa kishilargagina tushunar-li soʻzlar mavjudligi bilan umumxalq ti-lidan farq qiluvchi, biror ijtimoiy to-ifa, guruh (mas, dallollar, sportchilar, talabalar, oʻgʻrilar va hokazo)ga xos yasama til.
ATOM - (qadimgi yunoncha: ἄτομος – atomos – boʻlinmas) – kimyoviy elementning barcha xossalarini oʻzida mujassamlashtirgan eng kichik zarrasi. Dastlabki "boʻlinmas" nomini olgan bu zarraning ichki tuzi-lishi anchagina murakkab. A. musbat za-ryadlangan negiz (yadro) va yadro atrofida harakatlanuvchi elektronlardan tash-kil topgan. A. markazida barcha massasi jamlangan musbat zaryadlangan negiz (yadro) joylashgan; atrofida oʻlchovlari (~ 10~8 sm) A. oʻlchovlarini ifodalay-digan elektron qobiklarini hosil qiluvchi elektronlar harakat qiladi. A. yadrosi protonlar va neytronlardan tashkil topgan. A.dagi elektronlar soni yadrodagi protonlar soniga teng (A.dagi barcha elektronlar zaryadi yadro zaryadiga teng), protonlar soni elementning dav-riy tizimidagi tartib raqamiga teng. A. elektronlarni tutib olib yoki berib, manfiy yoki musbat zaryadlangan ionlarga aylanadi. A.ning kimyoviy xossalari asosan tashqi qobikdagi elektronlar soni bilan aniqlanadi; kimyoviy qoʻshilib, A.lar molekulalar hosil qiladi. A.ning ichki energiyasi uning muhim koʻrsatkichi hisoblanadi. Ichki energiya ma’lum (diskret) qiymatlarga ega boʻlishi va u sakrashsimon kvant oʻtishlardagina oʻzgarishi mumkin. Ma’lum qiymatdagi energiyani yutib, A. qoʻzgʻalgan holat (energiyaning yuqoriroq sathi)ga oʻtadi. A. foton chiqarib, qoʻzgʻalgan holatdan kichik energiyali holat (energiyaning pastroq sathi)ga oʻtadi. A.ning eng kichik energiyasiga mos sathi asosiy sath, Atom markazida Ze musbat zaryadli mas-siv yadro joylashgan, yadro atrofida – Ze elektronlar aylanadi. Atomning de-761yarli hamma massasi yadroda toʻplangan. qolganlari esa qoʻzgʻalgan sathlar deyi-ladi.A. tuzilishi haqidagi fan ("Atom fi-zikasi" "Yadro fizikasi", "Elementar zarralar fizikasi" va boshqa yoʻnalishlar) nazariyasi ancha murakkab boʻlib, fizi-kaning deyarli barcha yutuqlariga va hozirgi zamon matematik apparat yutuqlariga ta-yanadi.Ad.:Bekjonov R. B., Atom yadrosi va zarralar fizikasi, T., 1995; Modda tuzi-lishi, T., 1997.[1]
BADIIY - 1 Voqelikni nafis sanʼat vositalari, usullari, obraz-lari orqali ifoda etuvchi; tasvirlovchi.
Badiiy adabiyot. Badiiy asar. Badiiy sanʼat. Badiiy film, yaya Badiiy adabiyot-ning zamiri hayotdir. X. Yodgorov, Hayot toʻlqinlari.◆ Elmurod badiiy asarlar odam-larning tashna dillariga naqadar rohat bagʻishlaganini sezar, lekin bunday asar-larning oʻz ti/shmizda kamligidan kuyinar edi. P. Tursun, Oʻqituvchi.
2 Badiiylikka tegishli, mansub.◆ Badiiy mahorat. Badiiy tasvir. Badiiy tafakkur. Badiiy did. Badiiy salohiyat. m Ijodda faqat niyatning oʻzi kifoya qilmaydi, shunga yarasha badiiy salohiyat va teran fikr ham zarur. Gazetadan.◆ Badiiy fikr oʻzining shakli bilan tugʻiladi. U. Normatov, Talant tar-biyasi.
3 Badiiy ijod bilan bogʻliq boʻlgan faoliyatga oid.
Badiiy rahbar. Badiiy havas-korlar toʻgaragi. Badiiy jamoa. Badiiy muhit. n Badiiy havaskorlik toʻgaragi repetitsiya qilayotir.
P. Tursun, Oʻqituvchi. ◆ Oʻzbekistonlik badiiy kollektivlar va ij-rochilarning konsertlarida oltmish mingdan ortiq kishi hozir boʻldi. Gazetadan.◆ Yangi insonni voyaga yetkazish va tarbiyalashda ijtimoiy va badiiy muhitning roli katta. Gazetadan.
Do'stlaringiz bilan baham: |
