O’zbekiston respublikasi oliy va va o’rta maxsus ta’lim vazirligi muqimiy nomidagi qo'qon davlat pedagogika instituti biologiya o`qitish metodikasi kafedrasi

jinsiy demorfizm
deyiladi. Jinsiy demorfizm ko’pgina hayvonlarda, odamlarda yaqqol ko’zga 
tashlanadi. 

---

77 
A. X
D
X
D
x X
D
Y . V. X
d 
X
d
x X
d
Y 
S.X
D
X
d
x X
D
Y. D. X
D
X
D
x X
d
Y. 
2-masala.
Odamlarda uchraydigan dalьtonizm retsessiv d geni bilan ifodalanib u 
jinsiy X xromosomada joylashgan.Quyida berilgan ota-onalar genotipini tahlil qilib, 
qaysi oilada faqat dalьtonik g’il tug’ilish ehtimolini aniqlang. 
A. X
D
X
D
x X
D
Y . V. X
d
X
d
x X
d
Y S.X
D
X
d
x X
D
Y. D. X
D
X
D
x X
d
Y. 
3-masala.
Odamlarda uchraydigan dalьtonizm retsessiv d geni bilan ifodalanib, u 
jinsiy X xromosomada joylashgan. Quyida berilgan ota-onalar genotipini tahlil qilib, 
qaysi oilada dalьtonik qiz va g’il tug’ilish ehtimolini aniqlang. 
A. X
D
X
D
x X
D
Y . V. X
D
X
d
x X
d
Y S.X
D
X
d
x X
D
Y. D. X
D
X
D
x X
d
Y 
4-masala. 
Tovuqlarda patning kumush rangi dominant, tilla rang retsessiv bo’lib, X 
xromosomada joylashgan. 
Ma’lumki, parrandalarda urg’ochi organizmlar gomogametaali bo’ladi. Agar tilla 
rangli tovuq gomozigotali kumush rangli xo’roz bilan chatishtirilsa, jjalarning rangiga 
qarab ularning jinsini aniqlash mumkinmi?
5
-masala. 
Agar tilla rangli tovuq Geterozigotali kumush rangli xo’roz bilan 
chatishtirilsa, jjalarning rangiga qarab ularning jinsini aniqlash mumkinmi?
6-masala. 
Gemofilik kk ko’zli yigit, otasi kk ko’zli va gemofiliya bilan kasallangan 
sog’lom qy ko’zli ayolga uylandi. Shu oilada ko’zning rangi va gemofiliyaga nisbatan 
qanday farzandlar tug’ilishi mumkin? 
7-masala. 
Odamda ter bezlarining bo’lishi geni ter bezlarning bo’lmasligi ustidan 
dominantlik qiladi va mazkur genlar X xromosomada joylashgan. Ter bezlari 
bo’lmagan shigit shu belgi bo’yicha sog’lom qizga uylandi. Ota-ona va bo’lajak 
farzandlarning genotipini aniqlang. 
8-masala. 
Odamda alьbinizm retsessiv gen autosomada, gemofiliya kasalligini 
keltirib chiqaradigan retsessiv gen X xromosomada joylashgan. Yuqorida qayd 
eo’tilgan belgilar bo’yicha sog’lom yigit otasi gemofilik, onasi alьbinos bo’lgan 
fenotip jihatdan sog’lom bo’lgan ayolga uylandi. Bu nikohdan qanday bolalar 
tug’ilishi mumkin? 
9-masala. 
Ona 1-qon guruhiga ega, ota 4-qon guruhiga ega bo’lib, har ikkalasi 
rangni yaxshi ajratadi. Shu oilada 3-qon guruhiga ega dalьtonik bola tug’ildi. 
Kelajakda shu bola sog’lom 2- qon guruhiga ega ayolga uylansa qanday farzandlar 
ko’radi. Qayd eo’tilgan organizmlarning genotipini aniqlang.