O’zbekiston respublikasi oliy va va o’rta maxsus ta’lim vazirligi muqimiy nomidagi qo'qon davlat pedagogika instituti biologiya o`qitish metodikasi kafedrasi

1 
ga teng bo’lsa 3X:3A, 2X:2A, [2X+Y]:2A 
normal urg’ochi
, agar bu nisbat 
0,5
teng bo’lsa XY:2A 
normal erkak
, agar nisbat 
0,67
bo’lsa [2X+Y]:3A, 2X:3A 
oraliq forma interseks
, agar nisbat 
1,5
teng bo’lsa 
3X:2A
o’ta urg’ochi, 
agar nisbat 0,33teng bo’lsa XY:3A o’ta erkak organizmlar xosil 
bo’ladi. Jinsiy xromosomalarning autosomalarga bo’lgan nisbatini 
jinsiy indeks
deyiladi. Shu tariqa drozofila meva pashshalarida jinsni aniqlashga 
Bridjesni jinsni 
aniqlashning balans nazariyasi
deyiladi. Balans nazariyasini ba’zi bir o’simliklarni 
jinsini aniqlashda xam qo’llash mumkin. Masalan, ikki uyli yaylov otqulog’ida Y 
xromosoma jinsga nisbatan befarq. Shunga ko’ra bu o’simlikda jins X xromosoma 
bilan autosomalarning o’zaro nisbatiga qarab belgilanadi. Odatda urug’chi o’simlikda 
2A+XX, changchi o’simlikda 2A+XY bo’ladi. Mabodo autosomalar soni X 
xromosomaga nisbatan ko’p bo’lsa 2X+3A u holda erkak, 4X+3A bo’lsa urug’chi 
o’simlik rivojlanadi. 
Birikkan xolda irsiylanishga oid masalalar 
1-masala. 
Odamda qora soch, sariq rangli soch ustidan, qy ko’zlilik geni kk ko’z 
ustidan dominantlik qiladi. 
Gomozigotali qora sochli, ko’k ko’zli ayol, qora sochli geterozigota, kk ko’zli 
yigitga turmushga chiqdi. Ota-ona va farzandlarning genotipini toping. 
2-masala.
Jingalak sariq sochli bolaning ota-onasi jingalak qora sochli. 
Ota-ona va farzandning genotipini toping. 
3-masala.
Sochi sariq va silliq bo’lgan ayol qora jingalak sochli yigitga turmushga 
chiqdi. Ota-ona va farzandlarning genotipini toping. 
Odamda qon guruhlarining irsiylanishi kodominantlik ta’siri bilan yuzaga 
chiqadi. 
Odamda 4ta qon guruhi mavjud:
Birinchi qon guruhi I
O
I
O
; 
Ikkinchi qon guruhi gomozigota holatda I
A 
I
A.
, getrozigota holatda I
A
I
O
; 
Uchinchi qon guruhi gomozigota holatda I
B
I
B 
, getrozigota holatda I
B
I
O 
; 
Trtinchi qon guruhi esa I
A
I
B 
bilan ifodalanadi. 
4-masala.
Odamda birinchi qon guruhi I
O
I
O
, ikkinchi qon guruhi gomozigota 
holatda I
A 
I
A.
, getrozigota holatda I
A
I
O
, uchinchi qon guruhi gomozigota holatda I
B
I
B 
, 
getrozigota holatda I
B
I
O 
trtinchi qon guruhi esa I
A
I
B 
bilan ifodalanadi. 
Gomozigota holatdagi II va III qon guruhiga ega bo’lgan yigit va qiz nikohidan 
qanday qon guruhiga ega bo’lgan farzandlar dunyoga keladi? 
5- masala.
Geterozigota holatdagi II va III qon guruhiga ega bo’lgan yigit va qiz 
nikohidan qanday qon guruhiga ega bo’lgan farzandlar dunyoga keladi?