O‘zbekiston respublikasi oliy va

 Масштаб самараси 
Ҳаражатларнинг пропорционал ѝзгаришга ишлаб чиқариш масштабининг ѝзгариши 
дейилади. Ишлаб чиқаришда фақат иккита омилдан - ишчи кучи 
)
(L  ва капиталдан 
)
(K  
фойдаланилганда, улардан фойдаланиш икки баробар ошса 
L
2
ва 
K
2
бѝлса, ишлаб чиқариш 
масштаби икки баробар кенгайди дейилади. 
Худди шундай мехнат ва капиталдан фойдаланиш икки марта қисқартирилса (
L
5
,
0
ва 
K
5
,
0
) ишлаб чиқариш масштаби икки марта қисқарганлигини билдиради. Ишлаб чиқаришда 
омиллардан фойдаланишнинг пропорционал ошиши, яъни ишлаб чиқариш масштабининг 
кенгайиши маҳсулот ишлаб чиқариш хажмига хар хил таъсир қилади, у маҳсулот ишлаб 
чиқариш хажмини ошириши, камайтириши ва ѝзгартирмаслиги мумкин. 
Агар ишлаб чиқариш масштаби кенгайганда омиллар сарфи суръатидан маҳсулот 
ишлаб чиқариш хажмининг ѝсиш суърати юқори бѝлса, бундай ишлаб чиқариш хажмининг 
ѝсишига мусбат масштаб самараси дейилади. Мусбат масштаб самарасида узоқ муддатли 
ѝртача ҳаражатлар камаяди. 
Агар, ишлаб чиқариш масштаби кенгайганда, омиллар сарфи суръатидан ишлаб 
чиқариш хажмининг ѝсиш суръати паст бѝлса, бундай ѝсишга манфий масштаб дейилади. 
Манфий масштаб самарасида (кейинчалик кѝрамиз) узоқ муддатли оралиқда фирма 
маҳсулот ишлаб чиқаришни оширганда ѝртача ҳаражатлар ошиб боради. 
Ишлаб чиқариш масштаби кенгайганда омиллар сарфи суръати ишлаб чиқариш 
хажмининг ѝсиш суъратига тенг бѝлса, бундай ѝсишга ўзгармас масштаб самараси 
дейилади. 
 

---

551 
Назорат ва мулохаза учун саволлар: 
1. Рақобатлашган бозор ва унинг шартларни тушунтириб беринг 
2. Корхона фойдаси нима. Корхона фойдасини қандай максималлаштиради? 
3. Фирманинг безарар ишлаш нуқтасини топинг. 
4. Фирма ҳаражатларини қандай минималлаштиради? 
5. Фирманинг чекли маҳсулот ишлаб чиқариш қоидасини тушунтириб беринг. 
6. Фирма таклифи нима? 
7. Умумий даромад қандай аниқланади? 
8. Ўртача даромад нима? 
9. Қандай шароитда фойда энг юқори даражага етади? 
10. Қисқа муддатда фойдани энг юқори даражага етказиш учун ишлаб чиқариш хажми 
қандай бѝлиши керак? 
11. Қисқа муддатда фойдани энг юқори даражага етказиш учун талаб ва таклиф хажми 
қандай бѝлиши керак? 
12.Масштаб самарасини тушунтириб беринг.