O’zbеkiston rеspublikasi oliy va


Immun javobni amalga oshiruvchi hujayralar



Download 35,32 Kb.
bet12/12
Sana08.02.2022
Hajmi35,32 Kb.
#437346
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12
Bog'liq
Immun tizimlar filogenezi

3.Immun javobni amalga oshiruvchi hujayralar
Immun javobni amalga oshiruvchi asosiy hujayralarga makrofaglar, neytrofillar, tabiiy killerlar kiradi.
Makrofaglar biriktiruvchi to`qimaning fibroblastlardan keyingi ko`p uchraydigan hujayralari hisoblanib, biriktiruvchi to`qima hujayralarining taxminan 10-20% ini tashkil qiladi. Bu hujayralarning ikki turi farq qilinadi: siyrak biriktiruvchi to`qimada joylashgan erkin makrofaglar va o`troq makrofaglar. Utroq (fiksatsiyalangan) makrofaglar jigar, taloq, suyak ko`migi, limfa tugunlari, markaziy nerv sistemasi (mikrogliya) va yo`ldoshda uchraydi. Makrofaglar yumaloq va ovalsimon shaklga ega bo`lib, elektron mikroskop ostida karalganda sitoplazma qobig`i o`simtalarini ham ko`rish mumkin. Hujayra yadrosi xromatinga boy, uning sitoplazmasida organellalardan tashqari ko`p miqdorda kiritma va vakuolalar bo`ladi. Sitoplazmadagi kiritma va vakuolalar makrofaglarning biriktiruvchi to`qimaning modda almashinuvida aktiv ishtirok etishidan darak beradi. Elektron mikroskop ostida bu hujayralarda donalar endoplazmatik to`r, Golji kompleksi elementlari, mitoxondriya va lizosomalarni ko`rish mumkin.Tinch holatda makrofaglar harakat qilmay, infektsiya tushganda o`lchamlari kattalashadi va ular amyobasimon harakat qila boshlaydi. Makrofaglar kuchli fagotsitoz qilish qobiliyatiga ega bo`lib, organizmni turli bakteriya va mikroblardan, har xil yot jinslardan hamda to`qimada hosil bo`lgan degenerativ elementlardan tozalashda katta rol o`ynaydi. Shuning uchun ham ularni biriktiruvchi to`qimaning «sanitarlari» deb atash mumkin. Makrofaglarning o`ziga xos xususiyatlaridan biri ular sitoplazmasining turli xil lizosomalarga boyligidir. Makrofaglarda oqsil sintez qilish jarayoni yuqori bo`lib, u lizosomalarda to`planadigan har xil fermentlar hosil bo`lishida ishlatiladi. Qon yaratuvchi a’zolarning makrofag hujayralari, jigar yulduzsimon hujayralari, nerv to`qimasining fagotsitoz qilish qobiliyatiga ega bo`lgan gliya elementlari (mikrogliya), o`pka to`qimasidagi «chang» hujayralari organizmda diffuz tarqalgan. himoya vazifasini o`tovchi hujayralar majmuasini hosil qilib, ularni «mononuklear fagotsitlar sistemasi» (MFS) deb yuritiladi. Makrofaglar organizmning immunologik javobida muhim o`rin egallab, immunokompetent hujayralarga antigen to`g`risida ma’lumot yetkazib beradi. Bundan tashqari, makrofaglar turli xil biologik aktiv moddalar ishlab chiqarish qobiliyatiga ham ega. Bugungi kunda makrofaglar ishlab chiqaradigan 40 dan ortiq moddalar aniqlangan. Ularga turli monokinlar, prostaglandinlar, siklik nukleotidlar, interferon, lizotsim, turli fermentlar (proteazalar, kislotali gidrolazalar, glyukuronidazalar) va boshqalar misol bo`la oladi. Makrofaglarning limfotsitlar hayotiy faoliyatini, ularda bo`ladigan proliferatsiya va differensiatsiya jarayonlarini boshqarishdagi roli ham kattadir. T- va B- limfotsitlarga ijobiy ta’sir ko`rsatuvchi moddalar mediatorlar yoki monokinlar nomi bilan yuritilib, ulardan eng muhimi interleykin-I hisoblanadi. Makrofaglar T- va B-limfotsitlarning proliferatsiya va differentsiallanishini susaytiruvchi interferon va prostaglandinlar kabi moddalar ham ishlab chiqaradi. Makrofaglar hujayraviy immunitet protsesslarida ham faol ishtirok etadi.
Ular o`zlaridan yot va o`sma hujayralarni halok qiluvchi sitotoksinlar ishlab chiqaradi. Makrofaglar hujayraviy immunitetning asosiy hujayralari bo`lmish T-killerlarning faoliyatini boshqarishda ham qatnashadi.
Makrofaglar turli xil to`qimalar va organlarda joylashishiga qarab o`ziga xos xususiyatlarga ega bo`lishi mumkin. Masalan, suyak to`qimasidagi makrofaglar (osteoklastlar) boshqa to`qimalardagi makrofag hujayralariga nisbatan bir necha bor yirikroq, gidrolitik fermentlarga boy va 2 yoki undan ortiq yadroga egadir. Bundan tashqari, makrofaglarning joylashishi va bajaradigan vazifasi ularning plazmolemmasida joylashgan maxsus antigenlar va retseptorlarga ham bog`liq. Makrofaglarning aktiv fagotsitoz qilishi asosan ularning yuzasida joylashgan Fc va Sz retseptorlar bilan bog`liqdir. Bu retseptorlar makrofaglarga yot zarrachalarni tanib olish va fagotsitoz qilish imkoniyatini yaratadilar.
Makrofaglarning immunologik jarayonlardagi roli ularning hujayra qobig`ida joylashgan va maxsus oqsil tabiatiga ega bo`lgan -retseptorlari bilan chambarchas bog`liqdir. Bu retseptor makrofaglar tomonidan fagotsitoz qilingan va parchalangan yot zarrachalar (antigenlar) bilan bog`lanib, makrofagda interleykin -1 sintezlanishini ta’minlaydi. Interleykin -I o`z navbatida T- limfotsitlarning maxsus turi bo`lgan T- amplifayerlarga {amplifayer - kuchaytiruvchi) ta’sir ko`rsatib, ularda interleykin -II va limfotsitlar o`sish faktori ishlanishiga olib keladi. Bu moddalar T-xelperlarning faoliyatini oshiradi va B-limfotsitlarning antitelolar ishlab chiqaruvchi plazmotsit hujayralariga aylanishini ta’minlaydi. Shuni qayd qilish kerakki, hamma makrofaglar ham 1a-retseptorlarga ega bo`lmaydi. Bu oqsil modda taxminan faqat 50% makrofaglarda uchraydi. Shuning uchun ham 1a - retseptorlarga ega (1a+) makrofaglar spetsifik yoki maxsus immunologik reaktsiyalarda, 1 a = ga ega bo`lmagan (1a-) makrofaglar esa organizmning umumiy himoya reaktsiyalarida qatnashadi deb hisoblanadi.
Makrofaglardan tashqari, tug’ma immunitetni amalga oshirishda neytrofillar xam katta o’rinni egallaydi. Bu xujayralar yallig’lanish joyidagi ertangi xujayra infiltratida ko’plab uchraydi. Ular qonda aniqlanadi va normal to’qimalarda odatda deyarli bo’lmaydi. Neytrofillar – bu qiska yashovchi xujayralardir. O’rta xisobda ularning yashash umri 3-4 kunga teng. Tug’ma immun javobni amalga oshirilishida turli omillar ishtirok etadi, ularning bir qismi neytrofillar uchun xemoattraktantlar xisoblanib, neytrofillarni qondan tezda immigrastiyalanishini va infekstiya uchog’iga kirishini amalga oshiradi. Uchokda neytrofillar kuplab patogenlarni fagostitoz qilish yo’li bilan eliminastiya qilish xususiyatigi ega.


Foydalanilgan adabiyotlar
1.I.Muhamedov, E.Eshboyev Mikrobiologiya immunologiya virusologiya Toshkent “ Yangi asr avlodi” 2006 y
2.I. Muhammedov Tibbiyot virusologiyasi Toshkent “Fan texnologiya “ 2012 y
3. X.N. Musaev, N.X. Axmedova. Kimyoviy mikrobiologiya. -Т.: «Fan va texnologiya», 2012 y
4.www.arxiv.uz
5.www.referat.ru


Download 35,32 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   12




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish