O`zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o`rta

 

2.2 Jismoniy tarbiya darslarining tarkibiy tuzilishi 

Tajribali  o‘qituvchilar  tomonidan  o‘tilayotgan  xilma-xil  tipdagi  qismini 

tahlil qilish  shuni  ko‘rsatadiki tayyorlov qism,  asosiy  yakuniy  qismlarni o‘zaro 

munosabati  shug‘ullanuvchilarni  yoshi,  dars  tipiga  bog‘liq  bo‘ladi.  Quyi 

sinflarda  qismlarni  taqsimlanishi  bir xilda,  ammo    tayyorlov  yakuniy  kismlarni 

davomiyligini  asosiy  qismidan  biroz  farq  qiladi.  Masalan,  birinchi  sinfda 

tayyorlov qismini davomiyligi 13 min., asosiy 20 min., yakuniy 12 min. Yuqori 

sinflarda  tayyorlov,  asosiy,  yakuniy  qismlar  tubdan  farq  qiladi.  Quyi  sinflarda 

bolalarni  anatomo-fiziologik  xususiyatlarini  hisobga  olgan  holda  bolalar 

organizmini  tayyorlashda  so‘zlab  berish,  ko‘rsatishlar  bir  oz  seiknroq  kechadi, 

jismoniy  yuklarni  pasaytirish,  dars  joyini  jihozlash  va  ularni  og‘ishtirib  olish, 

darsga  yakun  yasash,  uyga  vazifa  berish.  Biron  bir  maqsadni  ko‘zlab  tashkil 

qilingan  elementlarni  davomiyligi  20-25  min.  davom  etishi  mumkin.  Umuman 

olganda  darsni  tayyorlov  qismi  uchun  olingan  mashqlar  asosiy  qismdagi 

---

 

 

26 

vazifalarni  hal  etishni  imkonini  berish,  yakuniy  qismdagi  beriladigan  asosiy 

qismdan  kelib  chiqqan  bo‘lishi  talab  etiladi.  Yangi  dars  boshlanishidan  oldin 

o‘quvchini  yurak  urishi  65  bo‘lsa  ya’ni  tinch  holatda        bo‘lsa  darsdan  so‘ng     

bo‘lishi  kerak.  Boshlang‘ich  bilan  yakuniy  qismdagi  farq  10-15  ta  bo‘lishi 

kerak.  Darsga qo‘yilgan  asosiy  mashqlarni bajarish  uchun dars  vaqtini 28-50% 

sarflanadi. 

Dastlab  darsga  tanlab  olingan  mashqlar  tarkibi  bo‘yicha  muhokama 

qilinganda,  ularning  ketma-ketligi  davomiyligi    “dars  sxemasi”  deb  yuritilgan. 

So‘ng  darsni  vazifasi,  manbasi  va  metodi  bo‘yicha  baholanganda  “dars  rejasi” 

atamasi ishlatilgan.  

Biroq  darsda  uni  qismlarini  farqlaydigan  bo‘lsak  bu  holda  uni  qismlari 

to‘g‘risida  so‘z  yuritish  shart  emas.  Chunki  busiz  ham  ular  o‘zaro  bog‘lanib 

ketadi. 

Boshlang‘ich  sinflarda  tayyorlov  mashqlari  o‘tilganda  o‘qituvchi 

tomonidan  mashqlar  sekin  asta  bir  vaqt  o‘zida  chiroyli  ko‘rsatilib  mazmunan 

aniq,  atamalarni  to‘g‘ri  so‘lab  berish  talab  qilinadi.  Biroq  doimo  bir  xil 

mashqlarni qaytalash sonini ko‘paytirib yuborish ham maqsadga muvofiq emas. 

O‘quvchilarni anatomo-fiziologik xususiyatlarini hisobga olish talab etiladi. 

O‘rta va yuqori sinflarda darsni tayyorlov qismini bir oz cho‘zilgan bo‘lishi 

mumkin so‘zlab, ko‘rsatib berishga ketadigan vaqtni hisobini olish zarur. 

Har  bir  dars  pedagogik  mikro  tarkib  jarayonidan  iborat  bo‘ladi,  shuning 

uchun  biz  bunga  tizim  sifatida  o‘arashimiz  zarur.  Darsning  eng  zaruriy 

tomonlari  tizimiga  solish  uni  maqsadi,  vazifalarni,  o‘quv  materialini  tizimga 

solish  baho  berish,  qonuniyatlarini  aniqlash  talab  etiladi.  Darsni  aniqlashtirish, 

o‘z navbatida ma’lum qismlarga bo‘lish, o‘smir elementlarini birlashtirish talab 

etiladi.  Qismlarni  elementlarga  bo‘lish,  elementlarni  esa  vazifalariga  qarab 

alohida-alohida manba va metodlariga bo‘lib hal etish juda zarur bo‘ladi.