O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta

1.5. Oilaga, yoshlarga va axloqqa qarshi jinoyatlar 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Jinoyat  kodeksining  «Shaxsga  qarshi  jinoyatlar»  bo‘limining  beshinchi  bobida  oilaga,  yoshlarga  va 
axloqqa qarshi qaratilgan jinoyatlar va ular uchun javobgarlik belgilangan bo‘lib, ularga quyidagi jinoyatlar 
kiradi: 
 

Voyaga yetmagan yoki mehnatga layoqatsiz shaxslarni moddiy ta’minlashdan bo‘yin tovlash (Jinoyat 
kodeksining 122-moddasi). 

Ota-onani moddiy ta’minlashdan bo‘yin tovlash (Jinoyat kodeksining 123-moddasi). 

Bolani almashtirib qo‘yish (Jinoyat kodeksining 124-moddasi). 

Farzandlikka olish sirini oshkor qilish (Jinoyat kodeksining 125-moddasi). 

Ko‘p xotinli bo‘lish (Jinoyat kodeksining 126-moddasi). 

Voyaga  yetmagan  shaxsni  g‘ayriijtimoiy  xatti-harakatlarga  jalb  qilish  (Jinoyat  kodeksining  127-
moddasi). 

 O‘n olti yoshga to‘lmagan shaxs bilan jinsiy aloqa qilish (Jinoyat kodeksining 128-moddasi). 

---


O‘n olti yoshga to‘lmagan shaxsga nisbatan uyatsiz-buzuq harakatlar qilish (Jinoyat kodeksining 129-
moddasi). 

Pornografik narsalarni tayyorlash va tarqatish (Jinoyat kodeksining 130-moddasi). 

Fohishaxona saqlash yoki qo‘shmachilik qilish (Jinoyat kodeksining 131-moddasi). 

Тarix  yoki  madaniyat  yodgorliklarini  nobud  qilish,  buzish  yoki  ularga  shikast  yetkazish  (Jinoyat 
kodeksining 132-moddasi). 

Inson a’zolari yoki to‘qimalarini ajratib olish (Jinoyat kodeksining 133-moddasi). 

Qabrni tahqirlash (Jinoyat kodeksining 134-moddasi). 
 
A. Voyaga yetmagan yoki mehnatga layoqatsiz shaxslarni  
moddiy ta’minlashdan bo‘yin tovlash 
(Jinoyat kodeksining 122-moddasi) 
 
O‘zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasining  64-moddasida:  «Ota-onalar  o‘z  farzandlarini  voyaga 
yetgunlariga qadar boqish va tarbiyalashga majburdirlar.  
Davlat  va  jamiyat  yetim  bolalarni  va  ota-onalarining  vasiyligidan  mahrum  bo‘lgan  bolalarni  boqish, 
tarbiyalash  va  o‘qitishni  ta’minlaydi,  bolalarga  bag‘ishlangan  xayriya  faoliyatlarni  rag‘batlantiradi»;  65-
moddasida esa, «Farzandlar ota-onalarning nasl-nasabidan va fuqarolik holatidan qat’iy nazar, qonun oldida 
tengdirlar», deb ta’kidlangan. 
O‘zbekiston  Respublikasi  Oila  kodeksiga  ko‘ra,  ota-onalar  voyaga  yetmagan  yoxud  voyaga  yetgan, 
ammo mehnatga layoqatsizligi tufayli moddiy yordamga muhtoj bo‘lgan farzandlarini boqishga majburdirlar. 
Bu haqda O‘zbekiston Respublikasi Oila kodeksining 100-moddasi, 1-qismida «Ota-ona voyaga yetgan meh-
natga layoqatsiz, yordamga muhtoj bolalariga ta’minot berishi shartdir»,  deb ta’kidlanadi. 
Sudning  qonuniy  kuchga  kirgan  hal  qiluv  qaroriga  ko‘ra  moddiy  yordamga  muhtoj  bolalarni  yoki 
mehnatga  layoqatsiz  shaxslarni  boqish  uchun  mablag‘  ota-onalardan  yoki  ularning  o‘rnini  bosuvchi 
shaxslardan undirilishi lozim bo‘lgan, ammo ular moddiy ta’minlashdan bo‘yin tovlaganlarida ularni Jinoyat 
kodeksining 122-moddasi bilan javobgar qilinadilar. 
Ushbu  jinoyatning  obyekti  voyaga  yetmagan  yoki  mehnatga  layoqatsiz  shaxslarning  manfaatlari,  ya’ni 
ularning  sog‘lig‘i,  normal  jismoniy  rivojlanishi  va  sudning  hal  qiluv  qaroriga  muvofiq  mablag‘  olish 
huquqiga ega shaxslarning moddiy ta’minoti hisoblanadi. 
Jinoyatning  obyektiv  tomoni  sudning  hal  qiluv  qaroriga  muvofiq  moddiy  yordamga  muhtoj  bo‘lgan 
voyaga yetmagan va mehnatga layoqatsiz shaxslarni boqish uchun undiriladigan mablag‘larni jami uch oydan 
ortiq muddat mobaynida to‘lamaslikda ifodalanadi. 
Bo‘yin tovlash deganda, nafaqat, sudning hal qiluv qarori bajarilishini to‘g‘ridan to‘g‘ri rad etish, balki 
aybdorning oladigan maoshi miqdorini, boshqa daromadlarini yashirishi, ijro varaqasi bo‘yicha to‘lovlardan 
qochib qutulish maqsadida ish yoki yashash joyini o‘zgartirishi yoxud shu maqsadda mehnat qilishdan bo‘yin 
tovlashi va h.k. tushunish lozim. 
Sudning  qonuniy  kuchga  kirgan  hal  qiluv  qaroriga  binoan  moddiy  yordamga  muhtoj  bo‘lgan  voyaga 
yetmagan yoki mehnatga layoqatsiz shaxslarni boqish uchun undirilishi lozim bo‘lgan mablag‘ jami uch oy 
mobaynida to‘lanmagan taqdirda jinoyat tugallangan, deb hisoblanadi.  
Mehnatga layoqatsiz shaxslar  1 va 2-guruh nogironlari yoki kasalligi tufayli vaqtincha mehnat layoqatini 
yo‘qotgan shaxslardir. Subyektiv tomondan jinoyat qasddan sodir etiladi.  
Mazkur  jinoyatning  subyekti  sudning  hal  qiluv  qaroriga  binoan  moddiy  yordamga  muhtoj  voyaga 
yetmagan yoki mehnatga layoqatsiz shaxslarni moddiy ta’minlash vazifasi zimmasiga yuklangan 18 yoshga 
to‘lgan, aqli raso har qanday shaxs (ota-onalar, farzandlikka oluvchilar) bo‘lishi mumkin. Shaxsiy ota-onalik 
huquqidan mahrum qilish alimentlarni to‘lashdan ozod etmaydi. 
Qayd  etilgan  shaxslarni  boqish  vazifasi  zimmasiga  yuklangan  shaxs  uzrli  sabablarga  ko‘ra  (kasalligi, 
mehnatga  layoqatsizligi  va  h.k.)  ularni  boqa  olmagan  hollarda  uni  Jinoyat  kodeksining  122-moddasi  bilan 
jinoiy javobgarlikka tortilmaydi.