O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta

Xavfsizlikning prinsip, usul va vositalari.

Prinsip (tamoil) – bu g‘oya, fikr, asosiy holat.
Usul – bu umumiy qonuniyatlarni bilishdan kelib chiqqan maqsadga erishish yo‘li. Prinsip va usullar bir–biri bilan o‘zaro bog‘liq bo‘ladi.
Vositalar – bu prinsip va usullarning aniq tadbiqi bo‘lib, konstruktiv, tashkiliy va moddiy aspektlarni qamrab oladi.
Xavfsizlikni ta‘minlashning prinsip, usul va vositalari xavfsizlikni ta‘minlashning mantiqiy bosqichlaridir. Ularni tanlash faoliyatning aniq bir sharoitiga, xavfsizlik sathiga, narxiga va boshqa omillarga bog‘liqdir.
Ishlab chiqarish sharoitida xavfsizlikni ta‘minlashning quyidagi prinsiplari qo‘llanishi mumkin:

• 
  faoliyatning insonparvarligi, odamiyligi, operatorni almashtirish, tasniflash, xavfni bartaraf qilish, xavfni pasaytirish;
  
• 
  blokirovkalash, masofa bilan himoyalash, mustahkamlik, ojiz zveno, yekranlash, vaqt bilan himoyalash;
  
• 
  me‘yorlashtirish, axborot, nazorat, boshqaruv, samaradorlik. Bu prinsiplarning ayrimlari haqida to‘xtalib o‘tamiz. Masalan:
  

Faoliyatning odamiyligi – bu hodimni og‘ir, xavfli, monoton mexanik ishlardan imkoni boricha ozod qilish, ijodiy mehnatga sharoit yaratib berish.
Tasniflash (kategoriyalashtirish) – bu xavf bilan bog‘liq obektlarni sinf va kategoriyalarga ajratish. Masalan: sanitariya – himoya zonalari (5 ta sinf), ishlab chiqarish xonalarini portlash va yong‘in xavfi bo‘yicha tasniflash (A, B, V, G, D), xonalarni elektr xavfi bo‘yicha tasniflash va sh.o‘.
Ojiz bo’g’in prinsipi – bu tizimga xavfsizlikni ta‘minlash maqsadida parametrlarning o‘zgarishiga sezgir element qo‘yish bilan xavfni bartaraf qilishdir (ogohlantiruvchi klapanlar, himoyalovchi membranalar, himoyalanuvchi yerga ulash, himoyalanuvchi uzib qo‘yish, yashin qaytargichlar, predoxranitellar va h.k.).