Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta

Ehtiyojlar ro‘yxati

¹	Shaxs uchun		Jamiyat uchun
1.	Asosiy ehtiyojlar oziq-ovqat, kiyim-kechak va uy- joyga dam olish va sog‘liqga	1.	Asosiy ehtiyojlar: mehnatga xavfsizlikka qo‘shimcha mahsulotga boshqarishga
2.	Sotsial ehtiyojlar	2.	Sotsial ehtiyojlar

	ijodiy mehnatga oila va muhabbatga bilim va axborotga toat ibodatga, jasoratga zurriyotni davom ettirishga tartib va barqarorlikka bo‘sh vaqt va dam olishga o‘zlikni anglashga		barqarorlikka ishonchga mustaqil taraqqiyotga
3.	Rag‘bat va talablar moddiy sotsial estetik	3.	Rag‘bat va talablar zamonaviy ishlab chiqarishga ma’naviy-ma’rifiy taraqqiyotga rahm shavqatga

Jahon amaliyotida motivatsiya vositasida unumli mehnatga chorlashning turli nazariyalari mavjud. Bular jumlasiga:

• 
  ”X”(iks) va “U”(igrek) nazariyasi
  
• 
  kutish nazariyasi
  
• 
  boisiy(gigienik) tozalanish nazariyasi
  
• 
  adolatlilik (haqqoniylik) nazariyasi
  
• 
  ehtiyojlar ustunligi nazariyasi.
  

Ehtiyojlar ustunligi nazariyasi negizida kishilar ehtiyojlari va qiziqishlari orqali ularning mehnatlarini motivlashtirish g‘oyasi yotadi. Buni quyidagi sxemadan ko‘rish mumkin.

1. 
   rahbar bo‘ysinuvchilarga ehtiyoj va qiziqishlarni chetlab ta’sir ko‘rsatadi (bu erda qarorlarning bajarilishi hech kimni qiziqtirmaydi).
   
2. 
   bo‘ysinuvchilarga faqat rahbarning ehtiyoji va qiziqishini inobatga olingan holda ta’sir o‘tkaziladi (bu erda qarorlarning bajarilishi faqat rahbarning manfaatini ko‘zlaydi)
   
3. 
   boshqarish o‘zaro ta’sir ostida amalga oshiriladi. Bu erda qarorning bajarilishiga har ikkala tomon manfaatdor.
   
4. 
   ta’sir qilish faqat bo‘ysinuvchilarning ehtiyoji va qiziqishiga asoslanadi.
   

1,2 va 4 yondoshuvlar rahbar bilan bo‘ysinuvchilar o‘rtasida qarshi harakatga olib keladi. Natijada rahbar va jamoa, rahbar va ayrim bo‘ysinuvchilar ehtiyojlari o‘rtasida no muvofiqlikning paydo bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Shu sababli rahbar motivlashtirishni faqat ehtiyoj va qiziqishlar yordamida amalga oshirishi lozim.
Ehtiyojlar ustunligi nazariyasi ham rahbarlardan boshqarishni faqat ehtiyoj va qiziqishlar vositasida, ya’ni 3-yondoshuv orqali amalga oshirishni talab qiladi. Chunki boshqa (1,2 va 4) yondoshuvlar qarshi harakat bo‘lib, xodimlar va jamoa bilan rahbariyat o‘rtasida ixtiloflarga olib kelishi mumkin.