Oʻzbekiston Respublikasi Oliy va oʻrta ta’lim vazirligi

REJA:
KIRISH
I BOB.O’zbek tilida qo’shma gap haqida sintaktik nazariyalar.
1.1O’zbek tilida qo’shma gaplarning o’rganilish tarixi.
1.2 Ko’chirma gapli qo’shma gaplar haqida umumiy ma’lumot.
1.3 Ko’chirma gapli qo’shma gaplarda tinish belgilarining ishlatilishi.
II bob. Ko’chirma gapli qo’shma gaplarni o’zlashtirma gapga aylantiruvchi vositalar.
2.1 Ko’chirma gapli qo’shma gaplarni o’zlashtirma gapga aylantiruvchi vositalar.
2.2 O’zlashtirma gap semantikasi va badiiy nutq tizimidagi o’rni.
2.3 O’zlashtirma gap shakllarining grammatik strukturasi.
Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.

KIRISH
Til millat qiyofasining bir boʻlagi.Shu sababli hali mustaqillikka ilk qadamlar tashlanayotgan davrdayoq ona tiliga davlat maqomi berish masalasi kun tartibiga qoʻyilgan va bu ish amalga oshirilgan edi.
Istiqlol tufayli milliy tilshunoslikda tub burilishlar yuz berdi.Til va nutq hodisalarining farqlanishi,gap boʻlakalari,xususan,kesim va qoʻshma ga qurilishi bilan bogʻliq ta’limotning oʻzgarishi mavjud koʻpgina qoidalarni qayta koʻrib chiqish ehtiyojini yuzaga keltirdi.Uzliksiz ta’limda qoʻshma gap turlarining nomlanishi,ular orasida ishlatiladian tinish belgilari,tobe tarkibli qoʻshma gp turlarini ajratish,qoʻshma gaplarning qurilish qoliplarini belgilash bilan bogʻliq qator muammolar yuzaga keldi.
Qoʻshma gap va uning turlari masalasi tilshunosligimizda an’anaviy usullarda ham, formal-funksional usulda ham mukammal oʻrganilgan. F.Kamol, U.Tursunov ,F.Abdullayev, A.Gʻulomov, A.Rustamov, Gʻ.Abdurahmonov, M.Asqarova , A.Hojiyev, Sh.Rahmatullayev, A.Abduazizovlar oʻzbek tilida qoʻshma gap ta’limotiga tamal toshlarini qoʻyishgan boʻlsa, keyinchalik A.Berdialiyev, N. Mahmudov, A.Nurmonov, H.Ne’matov, R.Sayfullayeva, M.Qurbonova, L.Raupova, B.Mengliyev va boshqalar qoʻshma gapni yangicha usul -formal-funksional (shakl-vazifaviy) tadqiq yoʻnalishida oʻrgandilar.
Ta’kidlash kerakki, an’anaviy tilshunoslikda qoʻshma gap va uning turlarini oʻrganish borasida fundamental tadqiqot ishlari bajarilgan boʻlishiga qaramay, tilsunoslarimiz nazaridan chetda qolgan ba’zi masalalar ham mavjud koʻrinadi. Buni qoʻshma gap turlarining belgilanishida , muayyan bir tur ichida shu turga kiruvchi gaplarning tasnifida, boʻlovchi vositalarning funksional salmogʻini aniqlashda va u kabi qator masalalar talqinida kuzatish mumkin. Bunday masalalar jumlasiga yana murakkab sintaktik qurilma shakllanishida tub va tayanch strukturalarning mavqei, ustpredikativlik, murakkab sintaktik qurilma nafaqat til sistemasining ham faollik koʻrsatishi obyekti ekanligi kabilarni kiritish mumkin.