|
5.2. Avtomobil ifloslanishi: ifloslantiruvchi moddalar va issiqxona gazlari
Avtotransport vositalari va avtomobil transportining ifloslanishi inson salomatligi va atrof-muhitga ta'sir qiladi. Avtomobillarning ifloslanishiga qanday ifloslantiruvchi moddalar kiradi?
Avtotransport vositalarining aylanishi bilan bog'liq ifloslantiruvchi moddalarning emissiyasi
Avtotransport harakati bilan bog'liq bir necha turdagi ifloslantiruvchi moddalar mavjud.
Azot oksidi (NOx) salomatlik uchun xavfli havoni ifloslantiruvchi moddalardir. Ular asosan dizel dvigatel bilan jihozlangan transport vositalari tomonidan chiqariladi.
Yonilmagan uglevodorodlar to'xtatilgan zarralar (PM). Ularning ishlab chiqarilishi dizel dvigatelli avtomobillar bilan ham bog'liq.
Benzol, qo'rg'oshin, oltingugurt dioksidi hozirda ko'pchilik mamlakatlarda tartibga solinadigan havoni ifloslantiruvchi moddalardir.
Avtotransport vositasida issiqxona gazlarini chiqarish
Asosiy issiqxona gazi karbonat angidrid (CO) dir. Agar karbonat angidrid atmosferani ifloslantiruvchi moddalarning bir qismi bo'lmasa, uning emissiyasi global isish uchun javobgardir. CO ning ishlab chiqarilishi benzinli turdagi issiqlik dvigateli bo'lgan avtomobilning yoqilg'i sarfi bilan bog'liq. Frantsiyada issiqxona gazlari chiqindilarining uchdan bir qismi avtomobil transporti uchun javobgardir.
Elektr avtomobilining rivojlanishi bu karbonat angidrid chiqindilarini cheklaydi.
6.Atmosferaga zararli chiqindilar chiqishini kamaytirish bo‘yicha texnologik chora-tadbirlar.
Toshkent shahrida havo basseyniga xarakatdagi va turg`un manbali sanoatidan chiqindilari chiqarib tashlanishini kamaytirishning eng asosiy yo‘nalishi ishlab chiqarish jarayonlari texnologiyalari va asosiy texnologik jihozlarning takomillashtirilishi hisoblanadi. Texnologik agregatlarni tanlashda ko‘proq quvvatli agregatlarga ahamiyat qaratish lozim. Masalan, 5000 m3 hajmli domna pechi bubun domna sexining o‘rnini bosadi, va faqat chang va gaz ajralmalari manbalarini qisqartirish hisobiga chang va karbonat angidrid chiqindilari ancha qisqaradi.
Bugungi kunda Toshkent sanoat ishlab chiqarish agregatlarida yonilg‘ini elektr energiyasi bilan almashtirish chang va zararli gazlarni ancha kamayttirish bo`yicha yangi loyihalar izlab topilmoqda.
Quyidagilar:
a) Toshkent shahrida ekologik muhitni yaxshilash, ayniqsa, ko‘p kvartirali uy-joylar hududlarida manzarali daraxt ko‘chatlarini ekish, maysazorlar va gulzorlarni tashkil etib, aholiga munosib yashash sharoitlarini yaratish maqsadida 2020-2022 yillarda shaharning sug‘orish tizimini, loyiha-smeta hujjatlari asosida mahalliy budjet hisobidan zarur mablag‘lar ajratgan holda barpo etish;
b) “O‘zkimyosanoag” aksiyadorlik jamiyatining Toshkent shahri “Nur” mahallasi hududida joylashgan markaziy alleyasini rekonstruksiya qilish ishlarini o‘z mablag‘lari hisobidan amalga oshirish to‘g‘risidagi takliflari ma'qullandi.
Toshkent viloyati hokimligi, Qurilish vazirligi, Adliya vazirligi Toshkent shahar Fuqarolik holati dalolatnomalarini yozish bo‘limining yangi binosini qurish bo‘yicha Vazirlar Mahkamasiga taklif kiritadi.
Toshkent viloyati hokimligi tegishli davlat boshqaruvi organlari va xo‘jalik birlashmalari bilan birgalikda 2020 yil III choragida Toshkent shahri “Madaniyat” mahallasi hududida harbiy xizmatchilar oila a'zolari uchun qurilgan ko‘p kvartirali uy-joylarning atrofini obodonlashtirish, irrigatsiya tizimlarini tortish, yer osti vertikal qudug‘i hamda tungi yoritish tizimlarini qurish ishlarini yakunlash choralarini ko‘radi.
Chang va gaz ajralmalari bilan bog‘liq ortiqcha operatsiyalar va oraliq halqalarni yo‘q qilish atmosferaga chiqindii tashlanishining ancha kamayishiga yordam beradi.
Davriy jarayonlardan uzluksiz jarayonlarga o‘tish chang va gaz ajralmalarini ancha qisqarishiga olib keladi. Masalan, domna sexlarida materiallarni skiplidan transporterli yetkazib berishga o‘tish chang ajralishining bir necha martaga qisqartiradi. Texnologik agregatlarni changga qarshi qurilmalar bilan jihozlash atmosferaga chang chiqarilishini ancha kamaytiradi. Koks pechlarini tutunsiz yoqish uchun apparatlar va ko‘pteshikli kislorod furmalari bunday turdagi qurilmalarga misol bo‘la oladi.
Shuningdek Toshkent shahrida texnik sharoitlarga mos keluvchi konditsion xom ashyoda ishlash chiqindilar miqdori qisqarishiga olib keladi.
Chang-gaz ajralmalarini bostirish. Yopiq hajmlarda texnologik jarayonlar o‘tkazishda turli pechlar yoki bug‘li qozonlarda bo‘lgani kabi chang-gaz ajralmalarining asosiy massasi gaz chiqarish yo‘llari va tutun quvurlari orqali tashkillashtirilgan tarzda yo‘q qilinadi. U yoki bu jarayon ochiq o‘tkazilgan sharoitlarda havo ifloslanishiga qarshi kurashda chang-gaz ajralmalarini ularni paydo bo‘lish joyida bostirish yo‘li bilan bartaraf qilish asosiy o‘rin egallaydi. Jarayon sodir bo‘lishining aniq shart-sharoitlariga qarab chang-gaz ajralmalarini bostirish turli usullar bilan amalga oshirilishi mumkin.
Toshkent shahrida sochiluvchi materiallar, ruda va changni namlash ushbu materiallarning barcha harakat va to‘planish yo‘llari qdagi changlanishni keskin qisqartiradi. Chirchiqda namlash operatsiyasini o‘tkazish uchun omborxonalarda avtomatik statsionar changlatgichlar va maxsus avtomobillardan foydalaniladi. Changlanishga barham beruvchi bir maromdagi namlash forsunkalarni joylashtirish va saralash, suv bosimi va changlanish balandligi bilan ta’minlanadi. Har bir material o‘zining chang ajralishi sodir bo‘lmaydi cheklangan namligiga ega bo‘lib, masalan, chang uchun u 18-20%ga teng.
Changlovchi materiallarni tushirish tarmoqlarida sirtqi-faol moddalarni qo‘llash atrofdagi havo ifloslanishini keskin qisqartiradi. Ushbu moddalar maxsus ko‘pik generatorlarida ishlab chiqariladigan, hosil qilish uchun PAVning 2-3%-li suvli eritmasi qo‘llaniladigan havo-mexanik ko‘pik ko‘rinishida qo‘llanadi. Materiallarni tushirishning turli usullari uchun changni bostiruvchi turli qurilmalar ishlab chiqilgan. Masalan, bunkerlarga tushirishda bunkerga yuborilgan ko‘pik materialning sochilish imkoniyatiga ko‘ra go‘yoki u orqali chang atmosferaga ko‘tarilmaydigan qopqoqni hosil qilgan holda ko‘tariladi.
Changni gidroyuvish prokatning prokat stanlari valkalaridan changsizlantirishning ishonchli vositasidir: suvning kompakt oqimi valkalardan chiqishda bevosita silab listlarga yuboriladi. Changsizlantirish koeffitsiyenti 90-95% va undan ortiqni tashkil qiladi, prokat sovushi deyarli yuz bermaydi.
Inert gaz yordamida bosimga qarshilikni tashkillashtirish pechga navbatdagi shixta portsiyasini solishda iflos domna gazining soluvchi apparatga tushishini bostirish imkonini beradi.
Toshkent shahrida tovush va ultratovush to‘lqinli agregatlarning ish bo‘shlig‘ida gazlarning nurlanishi. Ko‘p hollarda agregatning ish bo‘shlig‘i doirasida zarralarning to‘qnashishi ehtimolini (shunga ko‘ra, kargulyatsiya intensivligini) oshiruvchi shart-sharoitlarni yaratgan holda chang-gaz ajralishini ancha qisqartirishga erishiladi. Bunda sodir bo‘ladigan zarralarning yiriklashishi zarralarning ma’lum qismi turli omillar ta’siri ostida bevosita agregatda cho‘kishiga olib keladi, bu bilan changtutish appaturasiga tushadigan bosimni kamaytiradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
