O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta ta’lim vazirligi mirzo ulug’bek nomidagi o’zbekiston milliy universiteti fizika fakulteti

Sirtning В ravshanligi yorug‘lik chiqaruvchi sirtning berilgan sohasidan chiqqan va berilgan yo‘nalish bo‘yicha nurlanishni xarakterlovchi kattalikdir. Yo‘nalishni esa uning yorug‘lik chiqaruvchi sirtga o‘tkazilgan normal bilan tashkil qilgan i burchagi aniqlaydi. Sirtning  elementiga tayanuvchi va d fazoviy burchak hosil qilgan dastani ajratib olib ravshanlikni quyidagicha yozishimiz mumkin:

. (1.7)

Bu i burchak bilan aniqlanuvchi yo‘nalish bo‘yicha ravshanlanishi deyiladi. Demak ma’lum bir yo‘nalishdagi ravshanlik deb, ko‘rinmas sirt birligining o‘sha yo‘nalishda birlik fazoviy burchak ichiga yuborilayotgan oqimiga aytiladi.

В_i ravshanlik yo‘nalishga bog‘lik kattalik. Ba’zan bu kattalik yo‘nalishga bog‘lik bo‘lmasligi mumkin. Bunday manbalar Lambert qonuniga bo‘ysunuvchi manbalar deyiladi. (faqat absolyut qora jism ana shunday manba bo‘ladi). Har bir qismi yorug‘likning barcha tomonga tekis sochadigan xira sirt yoki muhitlar Lambert manbalariga birmuncha o‘xshaydi.

Quyoshning ravshanligi markazidan chetiga tomon birmuncha pasayib radiusining 3/4 qismicha masofada ravshanlik disk markazidagi ravshanlikning taqriban 80% ni tashkil qilgani tajribada aniqlangan bo‘lsa-da, Quyosh sirti Lambert qonuniga ancha yaqin qonun bo‘yicha nurlanadi.

Yorituvchanlik S. Ravshanlik tushunchasi bilan S yorituvchanlik tushunchasi uzviy bog‘langan bo‘lib, u integral kattalik, ya’ni birlik sirtdan barcha yo‘nalishlar bo‘yicha 2р fazoviy burchak ichiga yuborilayotgan to‘la oqimdir. Shunday qilib, yorug‘lik chiqaruvchi yuzadan barcha yo‘nalishlar bo‘yicha tashqariga yuborilayotgan to‘la oqim Ф bo‘lsa, u holda yorituvchanlik

(1.8)

_{bo‘ladi. Bu yerda  - manbaning yorug‘lik sochayotgan yuzi. Yorituvchanlik bilan ravshanlik orasida}