O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsusta’lim vazirligi samarqand iqtisodiyot va servis instituti “iqtisodiyot” kafedrasi

Mavzuning dolzarbligi: Sof bozor uchun xos bo`lgan bu kamchiliklar davlatning, iqtisodiy tizimning samaradorligini oshirishga qaratilgan, asosiy funktsiyalarini belgilab beradi. Aynan shu tufayli bozor va davlat simbiozi ro`y berdi, va ko`pchilik davlatlarning bugungi kundagi iqtisodiyoti sof bozor iqtisodiyoti ham, sof davlat iqtisodiyoti ham emas. «Iqtisodiyotni barqaror amal qilishi uchun ikki tashkiliy qism- bozor va hukumat zarur. Ularsiz xozirgi zamon iqtisodiyotini boshqarish –huddi bitta qo`l bilan qarsak chalish bilan barobardir»^* Ilgor davlatlar bozorlari rivojlanishiga davlatning aralashuvi tufayli davriy tebranishlar amplitudasini kamaytirishga, inqiroziy hodisalarni yumshatishga va iqtisodiy rivojlanishda jiddiy ilgarilashga erishildi.
Kurs ishining vazifasi:
1. bozor tizimi samarali faoliyat ko`rsatishini ta`minlaydigan huquqiy baza va ijtimoiy muhitni ta`minlash;
2. raqobat muhitini yaratish va uni himoya qilish.
3. ijtimoiy ne`matlar bilan ta`minlash maqsadida resurslarni qayta taqsimlash;
4. atrof muhitni himoya qilish;
5. daromad va boyliklarni qayta taqsimlash;
6. iqtisodiyotni barqarorlashtirish, ya`ni, iqtisodiy kon`yukturaning o`zgaruvchanligi natijasida paydo bo`ladigan ishsizlik va inflyatsiya darajalarini nazorat qilish hamda iqtisodiy o`sishni rag’batlantirish.
Kurs Ishining Predmeti:
Davlat bozor iqtisodiyotining samarali faoliyat ko`rsatishi uchun asos bo`ladigan ayrim xizmatlarni va huquqiy bazani ta`minlash vazifalarini zimmasiga oladi. Huquqiy bazani ta`minlash asosan iqtisodiy faoliyatni tartibga soluvchi qonunlar ishlab chiqarishda va bu qonunlarni bajarishni taminlash hamda nazorat qilishda namoyon bo`ladi. Davlat, shuningdek xalqaro munosabatlarni yo`lga qo`yib o`z tadbirkorlaring maxsulotlarini xorijiy mamlakatlarda sotishi uchun qulay sharoit yaratadi. Bunga ikki tomonlama soliqqa tortmaslik, boj to`lovlari bo`yicha o`zaro imtiyozlar berish, investitsiyalarni kafolatlash kabi masalalarda xukumatlararo kelishuvlar orqali erishiladi. Tashqi savdoni tartibga solish vositalari orqali ham davlat o`z ishlab chiqaruvchilarini himoya qiladi(bu masalalar o`quv qo`llanmasining tegishli mavzularida ko`rib chiqiladi).
Iqtisodiyot davlat tomonidan ma`muriy, iqtisodiy va ijtimoiy usullar bilan tartibga solinadi.
Ma`muriy usullar antimonomol tadbirlar, majburiy standartlarni o`rnatish, tadbirkorlik faoliyatini litsenziyalash va sub`ektlarini ro`yxatga olish kabilarni o`z ichiga oladi.
Ijtimoiy usullarga davlat ijtimoiy ta`minoti, minimal ish haqini o`rnatish, ishsizlik nafaqalarini berish kabilar kiradi.
_______________________________________
O`zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Oliy Majlisga Murojatnomasini o`rganish va keng jamoatchilik o`rtasida targ`ib etishga bag`ishlangan ilmiy-ommabop qo`llanma [Matn]. – Т.: «Ma`naviyat», 2020. – 312 bet
Iqtisodiy usullar byudjetdan moliyalashtirish, davlat haridi, davlat sektori faoliyati kabi to`gridan-to`gri usullarni va byudjet-soliq hamda pul-kredit siyosatidan iborat bevosita tartibga solish usullarini o`z ichiga oladi..
Davlat byudjet xarajatlarini (davlat xarajatlari va transfert to`lovlari) ko`paytirish yoki qisqartirish orqali mamlakat iqtisodiyotiga aralashadi. Davlat tomonidan tartibga solishning bevosita usullari yoki byudjet siyosati tovar va xizmatlarning davlat xaridi, YAIMni taqsimlash va qayta taqsimlash, ijtimoiy dasturlarni ishlab chiqish va amalga oshirish, davlat byudjetining daromadlar va xarajatlar qismidagi mutanosiblikni ta`minlash, ishlab chiqaruvchilarga moliyaviy yordam shakllarini ko`rsatish, baholar ustidan nazorat o`rnatish, eksport va import qilinadigan tovarlarga kvotalar o`rnatish va shuningdek, mamlakat aholisini himoya qilish maqsadida olib borilayotgan chora-tadbirlar majmuasidan iborat.
Davlat tomonidan ko`rsatiladigan moliyaviy yordamlar dotatsiya, subventsiya va subsidiya shakllarida olib boriladi.